Van bezoek aan dalai lama tot spandoek op Tiananmenplein: Pelosi schopt al 30 jaar tegen schenen van China

Enigszins voorzichtig, maar niet minder vastberaden, kwam Nancy Pelosi vandaag de trappen van haar SPAR19 af om voet te zetten op Taiwanese bodem. Het bezoek stond niet op de officiële planning van haar rondreis in het Verre Oosten, maar het gonsde al enkele dagen van de geruchten. 

Als tweede in rij om Joe Biden op te volgen als president van de Verenigde Staten (na vicepresident Kamala Harris) stuurt Pelosi een sterk signaal naar China, dat het eiland Taiwan beschouwt als een afvallige provincie. "Ons bezoek aan Taiwan is een eerbetoon aan het niet-aflatende engagement van de Verenigde Staten om de levendige democratie van Taiwan te steunen", schrijft ze zelf op Twitter.

Dat het bezoek niet naar de zin is van China, is duidelijk. Maar dat deert Pelosi hoegenaamd niet. Ook in het verleden liet ze het niet na zich kritisch uit te laten over de Chinese autoriteiten, al dan niet met een opmerkelijke actie. Zo bezocht Pelosi meermaals de dalai lama die zelf strijdt tegen de Chinese onderdrukking in Tibet en wekte ze in 2019 de woede van Peking door dissidenten uit Hongkong te verwelkomen. 

Maar de actie die wellicht het meest in het geheugen staat gegrift, is die van 1991. Pelosi is dan nog maar een aantal jaar verkozen in het Huis van Afgevaardigden voor een kiesdistrict in Californië. In die hoedanigheid bezoekt ze de Chinese hoofdstad Peking, waar twee jaar eerder nog studentenprotesten plaatsvonden die werden neergeslagen door strijdkrachten van de Communistische Partij. 

Samen met twee andere congresleden ontvlucht ze de officiële rondleiding en gaat ze zonder toestemming naar het Tiananmenplein in het centrum van de stad. Onder het oog van de camera's ontvouwen ze samen een klein spandoek met de handgeschilderde boodschap "aan degenen die stierven voor democratie in China".

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken noemt het incident een "klucht met voorbedachten rade". De toon voor de houding die Pelosi ook haar verdere carrière zal aannemen tegenover China en de mensenrechtenschendingen die er plaatsvinden, is gezet.

Iets meer dan 10 jaar later, in 2002, is Pelosi op bezoek bij Hu Jintao, de toenmalige vicepresident van China. Ze wil hem vier brieven overhandigen waarin ze haar bezorgdheid uit over de opsluiting van enkele activisten in China en Tibet en waarin ze vraagt om hun vrijlating.

Hu weigert de brieven aan te nemen, maar Pelosi geeft niet op. Zeven jaar later - Pelosi is ondertussen leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden en speaker, Hu heeft het tot president van China geschopt - overhandigt ze eigenhandig een nieuwe brief. Opnieuw drukt ze haar ongenoegen uit over de politieke gevangenen en eist ze hun vrijlating.

Het is duidelijk dat Pelosi zich niet inhoudt om zich te moeien met de Chinese politiek. En als het kan, probeert ze ook een stokje te steken voor Chinese prestigeprojecten. Zo verzet ze zich in 1993 al tegen het bod van China om de Olympische Spelen te organiseren. Daarvoor haalt ze opnieuw het argument van mensenrechtenschendingen aan.

In 2008 probeert ze nogmaals en tevergeefs bij president George W. Bush de openingsceremonie van de Olympische Zomerspelen in China te boycotten. En ook dit jaar riep ze op tot een "diplomatieke boycot" van de Olympische Winterspelen in Peking vanwege de behandeling van de Oeigoerse moslims in China.

"Als staatshoofden naar China gaan terwijl er een genocide aan de gang is, roept dat de vraag op welke morele autoriteit je dan nog hebt om te spreken over mensenrechten", stelde ze zich openlijk de vraag. Ze werd meteen van repliek gediend door een woordvoerder van de Chinese ambassade in Washington die sprak van "lichtzinnige en ongegronde kritiek".

Pelosi is zo al decennialang een hardliner tegenover China en met haar bezoek aan Taiwan doet ze daar opnieuw een schepje bovenop. Hoewel ze niet de enige is die al naar het eiland is afgereisd, komt het bezoek wel op een moeilijker moment. Allereerst is de context nu anders, weet Amerikakenner Bert De Vroey.

"Er zijn wel vaker congresleden op bezoek gegaan", legt De Vroey uit in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Bijvoorbeeld Newt Gingrich, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden in 1997. Maar je kan toch wel zeggen dat de status van China toen helemaal anders was dan vandaag. China is intussen veel assertiever, machtiger en sterker geworden. De context is heel anders, je voelt dat de rivaliteit tussen de Verenigde Staten en China echt tot op een gevaarlijk gespannen punt is gekomen."

Bovendien is de timing van het bezoek niet ideaal. "Ze kaapt een beetje het moment de gloire weg van president Joe Biden. Het is nog maar net dat we weten dat al-Zawahiri is uitgeschakeld (de leider van Al Qaeda, red.). Dat is toch voor Biden een belangrijk succes. Ook met de crisis in Oekraïne en het feit dat Biden Covid heeft, komt dit op een heel riskant gespannen moment."

"Maar als ze het wil doen, dat bezoek brengen als speaker, dan moet ze het nu doen", beseft De Vroey ook. Met haar 82 jaar is ze niet meer van de jongsten en bovendien zijn het in de herfst verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden. "De kans bestaat dat de Democraten de meerderheid verliezen en dan kan ze geen speaker meer zijn. En ook als ze wel de meerderheid behouden, is het nog niet zeker dat zij nog kandidaat zou zijn om speaker te zijn."

Afwachten dus hoe dit verder uitdraait.