Drugsgeweld is dagelijkse kost geworden in Antwerpen: valt de strijd wel te winnen?

Explosies op straat, huizen die beschoten worden en vorige maand de liquidatie van een Nederlandse drugscrimineel: de lijst met incidenten in Antwerpen is lang. Steevast worden ze gelinkt aan rivaliteit in het drugsmilieu. Wat is er aan de hand? En valt de strijd tegen het drugsgeweld wel te winnen?

"Het is oorlog in de stad, buurtbewoners durven niet meer buiten te komen." De districtsburgemeester van Borgerhout Marij Preneel (Groen) deed vanmorgen enkele stevige uitspraken, na de derde ontploffing in haar district in enkele dagen tijd. Zelfs als je enkel kijkt naar deze zomer krijg je een lange lijst van incidenten, maar eigenlijk is het geweld al jaren aan de gang. Dat gaat in golven. Soms is het een tijdje stil, waarna er verschillende aanslagen in korte tijd volgen.

"De aanleiding is altijd dezelfde: interne conflicten tussen rivaliserende drugsbendes", vertelt VRT NWS-justitiejournalist Dirk Leestmans. "De kern van de zaak is dat er met drugs enorm veel geld te verdienen valt en de concurrentie is groot. Met die aanslagen probeert men concurrenten te intimideren of uit te schakelen. Het spel wordt vuil gespeeld. Niet alleen de handelaars, maar ook hun families zijn een doelwit, want daar ligt vaak de zwakke plek."

Met die aanslagen probeert men de concurrentie te intimideren of uit te schakelen

VRT NWS-justitiejournalist Dirk Leestmans

Volgens professor criminologie Charlotte Colman zijn er recent een aantal partijen drugs kwijtgeraakt en houdt dat wellicht verband met de incidenten. "Zulke zaken veroorzaken onrust in het milieu en dus geweld", vertelt ze. Leestmans wijst erop dat bendes vaak afspraken maken over de financiering en verdeling van ladingen drugs die ze samen bestellen in Zuid-Amerika. Als die lading dan verdwenen blijkt of onvolledig is, wordt er naar elkaar gekeken.

Midden juli werd een Nederlandse drugscrimineel doodgeschoten op straat in Deurne, wellicht kwamen de daders ook uit Nederland. Maar bij de vele explosies en beschietingen bleef het tot nog toe altijd bij materiële schade. "In vergelijking met Nederland valt het dan nog mee", zegt advocaat Sam Vlaminck, gespecialiseerd in grote drugszaken. "Daar zijn al enorm veel liquidaties en zelfs vergismoorden gebeurd."

Beluister het gesprek met Sam Vlaminck in "De ochtend (5 augustus):

Maar buurtbewoners en experten houden hun hart vast. "Gezien de hoeveelheid aanslagen die er gebeuren in het Antwerpse, valt toch te vrezen dat het vroeg of laat verkeerd loopt. Je hoeft ook maar toevallig te passeren op het foute moment", zegt Leestmans.

Over welke criminele groepen spreken we? "De zogenoemde mocromaffia (de georganiseerde misdaad die vooral gelinkt wordt aan mensen van Marokkaanse afkomst en die zowel in België als in Nederland opereert), heeft er zeker een belangrijk aandeel in. Maar je hebt ook Colombianen en Albanezen bijvoorbeeld. Het is een internationaal gegeven."

Antwerpen is draaischijf in Europa

In mei wees een groot Europees rapport naar ons land als draaischijf van de cocaïnehandel, en dan in het bijzonder de haven van Antwerpen. België is het Europese land waar de grootste hoeveelheid cocaïne in beslag wordt genomen. Wereldwijd moeten we alleen nog Colombia, de VS, Brazilië en Panama laten voorgaan.

De georganiseerde misdaad aanpakken die achter die cocaïnehandel zit, is een bijzonder complexe zaak die ons land overstijgt. Daar zijn de experten het over eens. "Ondanks alle inbeslagnames, ondanks successen zoals de grootschalige Sky ECC-operatie, waarbij de politie erin slaagde om versleutelde telefoons van drugscriminelen te kraken, stellen we vast dat er evenveel drugs blijven binnenkomen en dat er nauwelijks impact is op de prijs", zegt Leestmans.

De lokale politie van Antwerpen krijgt heel wat geld en middelen, maar die richt zich in de eerste plaats op de kleine criminelen, de straatdealers. De top van de organisatie aanpakken is werk voor de federale politie en het parket, maar die kampen al jaren met een geld- en personeelstekort. Ze hebben momenteel ook de handen vol met de nasleep van de Sky ECC-affaire.

"Ik denk dat het voor hen bijzonder frustrerend is om dit aan te zien", zegt criminologe Colman. "Die criminele groepen hebben geen gebrek aan middelen en geen regels. Je strijdt eigenlijk niet met gelijke wapens, daar komt het op neer."

Beluister het gesprek met Charlotte Colman op Radio2 Antwerpen:

Bendes opereren ook vanuit het buitenland, onder meer Nederland, waardoor het moeilijk is om het hele netwerk op te rollen. "Met de invoer van drugs gaat enorm veel geld gepaard. Dat biedt de mogelijkheid om te innoveren en de politie te snel af te zijn", zegt advocaat Sam Vlaminck. "Corruptie valt uiteraard ook niet uit te sluiten. Dat is een moeilijke strijd om te voeren."

Wat volgens Vlaminck zou kunnen helpen om geweld te voorkomen, is dat de politie altijd zou communiceren over inbeslagnames in de pers. Zo weet men in het drugsmilieu dat er niet gestolen werd. "In Nederland doet men dat stelselmatig. Waarom dat bij ons maar sporadisch gebeurt, weet ik niet, misschien om tactische redenen."

Strijd op verschillende fronten

"De strijd moet gevoerd worden op verschillende fronten", zegt Dirk Leestmans. "Als je iemand oppakt op straat, staan er tien anderen klaar om zijn plek in te nemen. Er moet ook gewerkt worden aan de zwarte economie, de tientallen bedenkelijke winkeltjes die gebruikt worden om geld wit te wassen. En je moet de kopstukken proberen te pakken. Vaak werken die vanuit het buitenland, onder meer vanuit Dubai. Van daaruit is nog niemand overgeleverd aan ons land, terwijl de zaak van de Nederlandse topcrimineel Ridouan Taghi aantoont dat het kan."

Daarnaast wijst Leestmans ook naar de gebruikers, want het grote aanbod aan drugs is er omdat er nu eenmaal een grote vraag is. 

Het is een strijd die je moreel gezien moet voeren, maar of je die ook kan winnen?

Advocaat Sam Vlaminck
Videospeler inladen...

Burgemeester van Antwerpen Bart De Wever (N-VA) verwijt de federale regering dat ze de strijd tegen de georganiseerde misdaad niet als een prioriteit zou beschouwen. Iets wat minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) tegenspreekt. Zij wijst erop dat er deze legislatuur meer dan 300 miljoen wordt geïnvesteerd, dat de federale politie wordt versterkt en dat er wordt ingezet op internationale samenwerkingsverbanden.

"De "war on drugs" wordt nu al vele jaren gestreden", besluit Sam Vlaminck. "Ik denk persoonlijk dat het moreel gezien een strijd is die men moet voeren, maar of het een strijd is die men kan winnen? Dat wordt een moeilijk verhaal."

AFP or licensors

Meest gelezen