Voor Vivaldi komt het najaar van de waarheid eraan: ‘We moeten voorkomen dat de energiecrisis straks ook een armoedecrisis wordt’

Eén ding is zeker: er liggen nog genoeg moeilijke dossiers op de federale onderhandelingstafel. Te beginnen met de ontspoorde begroting. Volgens schattingen van het Planbureau blijft het Belgische begrotingstekort de komende jaren rond 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) schommelen. Een cijfer dat fors hoger ligt dan wat met Europa is afgesproken.

Half oktober verwacht de Europese Commissie de Belgische begrotingsplannen voor 2023. In principe kan Vivaldi de kat nog even uit de boom kijken: na corona hebben nu de oorlog in Oekraïne en de hoge energieprijzen ervoor gezorgd dat Europa de eigen lidstaten nog een jaar langer respijt geeft om de strikte begrotingsregels toe te passen (een tekort onder 3 procent).

Binnen de regering-De Croo beseft men echter, zeker ter rechterzijde, dat van uitstel geen afstel komt. Vroeg of laat zal ingrijpend bespaard en hervormd moeten worden om de Belgische begroting weer enigszins op orde te krijgen. Wie weet al in het verkiezingsjaar 2024. De Europese Commissie zal niet coulant blijven. De vergrijzingskosten lopen steeds verder op.

Twee jaar

De openingszet is intussen gedaan, meer bepaald door Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert. Hij wil dit najaar uitzonderlijk een begrotingsoefening maken voor twee jaar: 2023 en 2024.

Aan Het Laatste Nieuws vertelde Lachaert vorig weekend: “Als liberaal wil ik uit volle borst roepen: we verlagen de belastingen met enkele miljarden euro’s. Maar eerlijk? Dat is vandaag, in de budgettaire context ongeloofwaardig. Net zoals het ongeloofwaardig is om nu te roepen: ‘De overheid moet meer uitgeven!’ Laat ons een begroting voor twee jaar maken. Dat brengt stabiliteit in de coalitie.”

De begrotingen 2023 en 2024 koppelen geeft meer bewegingsruimte om tot een groot akkoord te komen, luidt het bij Open Vld. Het speelveld wordt uitgebreid, waardoor er meer mogelijkheden zijn om tot een noemenswaardig pakket aan maatregelen te komen. Eén waar voor de regeringspartijen iets inzit om blij mee te zijn. Bovendien zorgt deze werkwijze ervoor dat ook in 2024, het laatste jaar van de regeerperiode, hervormd wordt. In een verkiezingsjaar is dit vaak moeilijk tot onmogelijk.

Premier Alexander De Croo (Open Vld) zou het idee steunen. Of de andere regeringspartijen er brood in zien, is nog onduidelijk. Groen en Ecolo ijverden in de lente al voor een update van het regeerakkoord opgesteld eind 2020, in volle coronacrisis. Met wat goede wil kan je een dubbele begrotingsopmaak op die manier bekijken. Volgens Vooruit gaat het vooral om een communicatief trucje: eigenlijk worden de laatste twee jaren van een legislatuur budgettair altijd samen behandeld. Net omdat iedereen weet dat er in de maanden voor de verkiezingen niets meer gebeurt.

Hervormingen

Hoe dan ook: PS-voorzitter Paul Magnette liet vlak voor het zomerreces wel verstaan dat hij straks zijn schouders wil zetten onder een groot herfstakkoord. “Het zal nu zaak zijn om vanaf 15 augustus, als de regering haar werk hervat, tot 15 oktober te werken aan een groot akkoord over de openstaande dossiers, waaronder de koopkracht. Dan tonen we dat we wel degelijk hervormingen doorvoeren”, zei hij aan De Morgen.

Koopkracht zal dit najaar het centrale thema blijven in de Wetstraat. Het gaat dan onder meer over de verlenging van het sociaal energietarief en de verlaagde btw op gas en elektriciteit tot de lente van 2023. De linkse regeringspartners dringen hierop aan. Er lijken weinig alternatieven. Als het van de groenen afhangt, wordt het sociaal tarief permanent voor 2 miljoen Belgen.

“Het is duidelijk dat er cruciale maanden aankomen. Bij ongeveer alles wat op de agenda van onze regering komt, hou ik voor ogen dat bij veel gezinnen de nood hoog is”, laat vicepremier Petra De Sutter (Groen) weten per sms. “We moeten voorkomen dat de energiecrisis straks ook een armoedecrisis wordt.”

Loonwet

Vanop links wordt tegelijk naar minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) gekeken: hij moet zijn blauwdruk voor een fiscale hervorming in een onderhandelingsnota gieten. Want ondanks het luide protest van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez tegen alles wat nog maar enigszins naar hogere belastingen ruikt, willen de rode en groene regeringspartijen voluit doorduwen.

Ook over de overwinstbelasting op energiebedrijven, een maatregel die in heel Europa op de politieke agenda staat, is nog veel onduidelijkheid. Van Peteghem en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zijn het oneens over de technische uitwerking.

Zoals gezegd: moeilijke dossiers genoeg dus. Maar de meest gevoelige werf, dat wordt wellicht die van de salarissen. De loonsonderhandelingen van dit najaar beloven vuurwerk. Door de snel opeenvolgende indexeringen lijkt er geen marge voor loonopslag. Toch is de kans reëel dat PS onder druk van PTB en de bonden de loonwet in vraag zal durven te stellen. Vivaldi was daar vorig jaar al verdeeld over. Voor de liberalen is dit onbehapbaar.

Al maandenlang wordt in de Wetstraat gefluisterd over een mogelijke regeringsval rond de salarissen. Voor Magnette is dat stemmingmakerij. “Niemand zal deze regering laten vallen. Zeker de PS niet”, zei de socialist eind juli. Bij Open Vld wordt verteld dat een vervroegde opmaak van de begroting 2024 ook kan dienen als statement: iedereen wil door met Vivaldi, tot de finish.