6 maanden oorlog in Oekraïne: "Strijd tussen 2 uitgeputte boksers die geen kracht hebben voor beslissende slag"

Exact een halfjaar geleden viel het Russische leger Oekraïne binnen, de start van het grootste militaire conflict op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog. Zowel Oekraïne als Rusland hebben zware verliezen geleden. Waar staan we? En is het einde in zicht?

24 februari 2022: de Russische president Vladimir Poetin (69) kondigt een militaire operatie aan in Oekraïne "om de separatisten in het oosten van het land te verdedigen". Het is de start van het grootste militaire conflict op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog. Vandaag, exact zes maanden later, woedt de oorlog onverminderd door. 

BEKIJK - "De oorlog gaat veel trager dan verwacht. Het Kremlin had verwacht dat Rusland op een paar dagen tijd in Kiev zou staan, maar dat is absoluut niet gebeurd dankzij de weerstand die de Oekraïners hebben geboden", legt Marijn Trio uit in "Het journaal":

Videospeler inladen...

Terug naar het begin

Twee dagen voor de invasie, op 22 februari, erkent Poetin de onafhankelijkheid van de zelfverklaarde 'volksrepublieken' Donetsk en Loegansk in de Donbas-regio in Oost-Oekraïne, waar veel Russisch-sprekenden wonen. "Demilitarisering en denazificatie": dat is het officiële doel van Poetin bij het begin.

Hij stuurt "vredestroepen" naar de grens, en laat troepen aanvallen op verschillende fronten, zogezegd om het zelfbeschikkingsrecht van de Oekraïense volkeren te steunen. De Russische president ontkent dat het zijn bedoeling is om Oekraïens grondgebied te bezetten. Ondertussen steekt Rusland het niet meer onder stoelen en banken: het doel van de "speciale militaire operatie" in Oekraïne is niet meer beperkt tot het oosten.

"Vrees niet. We zijn sterk", verklaart de Oekraïense president Volodimir Zelenski op de dag van de invasie eind februari. "Niemand dacht dat de Oekraïense troepen het lang zouden volhouden", zegt oud-kolonel en defensiespecialist Roger Housen. Het leger lijkt op papier geen partij voor het machtige en gemoderniseerde Russische leger. Maar niets blijkt minder waar.

Stand van zaken

"Al snel bleek dat het Russische leger onvoorbereid aan de oorlog begonnen is", zegt Kris Quanten, professor Militaire Geschiedenis aan de Koninklijke Militaire School. "Veel Russen hebben zich laten verleiden door loze beloftes, zoals een snelle afloop van de oorlog en prestige bij terugkomst."

BEKIJK - Drie weken geleden plaatste Pavel Filatjev, een voormalige Russische soldaat, een 141 pagina's tellend manifest op sociale media. In dat document biedt hij een blik achter de schermen van het Russische leger. "Terzake" kon hem spreken:

Videospeler inladen...

"Tegelijkertijd houden Oekraïeners hun moreel hoog omdat zij natuurlijk voor hun eigen grondgebied vechten. Een schril contrast met de Russische soldaten die, ondanks torenhoge premies om te gaan vechten, enorme problemen ervaren op vlak van motivatie. Het voordeel dat Rusland daarnaast initieel had op vlak van materiaal, werd in Oekraïne al redelijk snel gecompenseerd door de hulp van het Westen dat zich achter het land heeft geschaard."

Nu, een halfjaar, miljoenen gevluchte Oekraïners en duizenden slachtoffers langs beide kanten later, heeft Rusland 22 procent van het Oekraïense grondgebied veroverd, met inbegrip van de Krim. "Dat is vijf keer het grondgebied van België", zegt Housen.

"Je hebt drie fronten", vat Quanten samen. "Het noordelijke front is de aanval op Kiev. Die is volledig mislukt. Begin april heeft Rusland besloten om zich terug te trekken en zich te focussen op de andere twee fronten."

"De Donbas, het oostelijke front, veroveren was en is een van de belangrijkste prioriteiten van Rusland. De Donbas bestaat uit de provincies Loegansk en Donetsk. Loegansk is volledig veroverd. Donetsk hebben ze voor de helft. Die regio blijft nog steeds belangrijk."

"Dan heb je een hele strook die loopt naar het zuiden, volledig in handen van Rusland. Met de val van Marioepol, een belangrijke havenstad, had Rusland een volledig vrije corridor tussen de Krim, helemaal in het zuiden, en de Donbas. De strook loopt door tot Cherson. Ook de kerncentrale van Zaporizja, de grootste van Europa, is sinds maart in Russische handen. Het is de bedoeling om door te stromen naar Odessa. Het idee daarachter is om Oekraïne volledig af te sluiten van de Zwarte Zee, om de situatie economisch onleefbaar te maken."

"Maar ik denk niet dat Rusland Odessa zal kunnen veroveren. En er wordt hevig gevochten om Cherson, dat momenteel dus veroverd is door Rusland. En volgens mij is de kans reëel dat Oekraïne dat gebied zal heroveren, maar dat zal de tijd moeten uitwijzen."

Weinig beweging

"Opvallend is dat we vandaag eigenlijk weinig verandering zien", zegt Housen. "Daarmee bedoel ik dat de frontlijn amper beweegt. Beide landen slagen er niet meer in elkaar nog verder terug te duwen. Enerzijds is Oekraïne tot het besef gekomen dat het zelfs met westerse wapens niet in staat is om aan terrein te winnen. De krachtenverhouding staat niet toe om spectaculaire doorbraken te verwezenlijken."

"Anderzijds zie je dat Rusland in hetzelfde bedje ziek is. Ze hebben het materiaal en de moraal niet meer om de Oekraïeners verder te drijven. Ze zijn allebei op het einde van hun adem. Je kunt het vergelijken met een boksmatch met twee uitgeputte zwaargewichten in de twaalfde ronde die elkaar in een wurggreep houden, maar de kracht niet meer hebben om de beslissende slag toe te brengen. Daarbovenop is er ook geen scheidsrechter die het gevecht in de ring kan stilleggen."

Het is frappant om de parallellen te zien met de Tweede Wereldoorlog

Kris Quanten, professor Militaire Geschiedenis

"Maar het is niet omdat er weinig beweging is, dat er geen evolutie is", benadrukt Housen. "Oekraïne is overgeschakeld naar een indirecte aanpak. In de plaats van een focus op de grens, vallen ze bijvoorbeeld communicatiecentra, munitiedepots en spoorwegpunten aan, dieper in Rusland."

"Dat bemoeilijkt de logistieke bevoorrading voor de Russen, maar het betekent vooral dat Rusland mankracht en middelen moet vrijmaken en weghalen van de frontlinie om die plekken te verdedigen. Zelenski hoopt zo om de krachtverhouding wat gelijk te trekken en de situatie voor hem te vergemakkelijken."

"Het is frappant om de parallellen te zien met de Tweede Wereldoorlog, toen Duitsland ook geforceerd werd om middelen uit te spreiden", zegt Quanten.

En nu?

Niemand heeft een kristallen bol om de toekomst te voorspellen, maar volgens Housen zal er niet veel bewegen tot de wintermaanden. "Oekraïne put zijn kracht uit militaire, economische en politieke steun van het Westen. En nu is die steun nog stabiel.

"Maar we hebben al te maken met torenhoge energieprijzen en inflatie. En dan moeten de moeilijke wintermaanden nog komen. De vraag is dan natuurlijk hoe solidair we blijven terwijl we hier ook problemen moeten aanpakken. Zonder de steun van het Westen is de kans groot dat Oekraïne het onderspit zal moeten delven. En hoewel beide presidenten momenteel niet aan tafel willen zitten om tot een oplossing te komen, zal Zelenski dat dan misschien wel willen."

Zolang wapens spreken, verwacht ik weinig diplomatische initiatieven

Kris Quanten, professor Militaire Geschiedenis

Hoewel Quanten betwijfelt of de westerse steun zal afnemen, denkt ook hij dat er de komende tijd niet zoveel zal veranderen. "Ik denk dat we enkele kleine terreincorrecties kunnen verwachten, maar zeker niets doorslaggevend waarmee de uitslag van de oorlog bepaald wordt."

"Er wordt wel uitgekeken naar de G20-top in Bali in november, waar Poetin, de Amerikaanse president Joe Biden én de Chinese president Xi Jinping aanwezig zullen zijn, maar ik verwacht eigenlijk niet dat daar veel uit zal komen. Zolang wapens spreken, verwacht ik weinig diplomatische initiatieven."

"De vraag is maar hoeveel beide landen bereid zijn om te betalen. De verliezen lopen torenhoog op, met naar schatting 70.000-80.000 slachtoffers, waaronder 20.000 doden in Rusland, en 30.000 slachtoffers, waaronder 10.000 doden in Oekraïne."

"Ik weet ook niet in welke mate de Rusische bevolking hiermee zal blijven instemmen. Momenteel is er nog genoeg steun, maar als het tot het punt van verzet komt, is de toekomst voor Poetin niet gunstig. Maar we moeten ons trouwens ook geen illusies maken: Zelenski heeft niet genoeg middelen voor een totale bevrijding. Hij zegt wel aan zijn volk dat dat zal lukken, maar dat is propagandataal." 

Nieuwe wereld

"Wat we wél zeker weten, is dat deze oorlog als een kantelpunt gezien zal worden in de geschiedenis", besluit Housen. "Net als bij het einde van de Koude Oorlog, waarbij je een wereld hebt voor en na 1989, heeft deze oorlog nu al een geopolitieke impact."

"Dit conflict gaat een verregaande invloed hebben op de geografie van Europa. Er zal ook nagedacht worden over hoe defensie georganiseerd wordt. Finland en Zweden hebben door deze oorlog besloten lid te willen worden van de NAVO. Handelsrelaties en economische samenwerkingen - denk alleen al aan gas en olie - worden ook herbekeken. Verschillende dimensies worden beïnvloed."

Meest gelezen