Vertragen glazen boxen voor beschuldigden alles nog? Straks eerste zitting voor proces aanslagen écht kan beginnen

De preliminaire zitting voor een assisenproces is nog niet de echte start van het proces, maar het is een zitting om de verdere procedure te regelen. Dat gebeurt onder advocaten, het openbaar ministerie en het hof van assisen. Het vastleggen van die procedures moet leiden tot een vlot verloop van het proces. Daarnaast legt de voorzitter van het hof ook de lijst van getuigen vast die tijdens het proces aan het woord zullen komen.  

Alle partijen mogen doorgeven welke getuigen zij willen horen. De voorzitter kan ook mensen afwijzen, als zij bijvoorbeeld niets te maken hebben met de feiten die de beschuldigde(n) ten laste gelegd worden. Het openbaar ministerie wil alvast 270 getuigen laten oproepen. Het is nog afwachten of zij ook allemaal hun verhaal moeten doen op het proces zelf. 

Daarnaast worden dus ook de procedures bepaald. Door de gigantische omvang van wat nu al het "proces van de eeuw" genoemd wordt, moet er heel wat geregeld worden om alles in goede banen te leiden. Om je een idee te geven: er staan 10 beschuldigden terecht, er zijn meer dan 1.000 burgerlijke partijen (slachtoffers en nabestaanden), alle advocaten die daarbij horen en mogelijk nog honderden getuigen die hun verhaal komen doen. 

Kunnen al die mensen ontvangen worden op de site? Is er voldoende parking en catering? Hoe wordt de veiligheid gegarandeerd van alle aanwezigen? Zijn er genoeg metaaldetectoren om iedereen elke dag te screenen voor ze de rechtbank binnengaan? Een huzarenstukje om dat allemaal te regelen. 

Vaak is de preliminaire zitting een formaliteit, die zonder al te grote problemen passeert in aanloop naar de echte start van het proces. Dat zou nu wel eens anders kunnen zijn, door de omvang maar vooral doordat de advocaten van de beschuldigden de procedures aanvechten zoals ze nu op tafel liggen. Het gaat dan specifiek over de aparte boxen waarin de beschuldigden tijdens het proces zitten. 

De advocaten vinden het niet kunnen dat de beschuldigden het proces vanuit aparte glazen boxen moeten volgen. Ze kunnen zo niet met hun cliënt overleggen, zeggen ze, en de beschuldigden kunnen moeilijker volgen wat er in de zaal gezegd wordt omdat er maar een paar gaatjes in de box voorzien zijn. 

Volgens de advocaten is die opstelling in strijd met de rechten van de verdediging, en met het Europees verdrag van de rechten van de mens. Voor de oplossing kijken ze naar het proces in Parijs over de aanslagen daar: alle beschuldigden zaten daar in één grote box, met openingen naar de advocaten, zodat overleg mogelijk was. 

De vroegere NAVO-site is de afgelopen jaren omgebouwd tot rechtbank, met het oog op dit monsterproces. Daarbij zijn de aparte boxen gebouwd voor de beschuldigden, onder meer om de veiligheid te kunnen garanderen. De beschuldigden zitten van elkaar gescheiden, zodat er minder kans is op incidenten. Als ze allemaal in één box zouden zitten, zijn er ook meer agenten nodig om hen te bewaken: drie agenten per beschuldigde volgens de voorschriften. Voor de negen aanwezige beschuldigden komt dat neer op 27 agenten, 36 mensen in totaal dus in één box. Maar daarvoor is er niet genoeg plaats in de zittingszaal. 

De advocaten leggen de kwestie alvast op tafel bij de preliminaire zitting. Wordt de situatie niet aangepast, dan dreigen ze met een boycot. Zo willen de advocaten van Mohamed Abrini - beter bekend als "de man met het hoedje" - opstappen. Dan moeten er nieuwe advocaten komen voor Abrini en zou het proces maanden vertraging kunnen oplopen. 

De vraag over de boxen is trouwens eerder al aangekaart. De voorzitter van het hof van assisen oordeelde toen ook dat de boxen een probleem zouden kunnen vormen voor een correct verloop van het proces. De andere partijen volgden haar niet. Uiteindelijk heeft de overheidsdienst Justitie beslist dat alles moest blijven zoals het was. 

Nu komt de vraag van de advocaten opnieuw op het bord van de assisenvoorzitter. Zij zal nu met het hof moeten beslissen wat er gebeurt en dat vastleggen in een arrest. Als de boxen alsnog aangepast moeten worden, dan hebben ze nog een kleine maand om dat te doen voor het proces begint. 

Dat is dus afhankelijk van het arrest van de assisenvoorzitter en de gevolgen daarvan. Als er geen verder uitstel komt, dan is de volgende zitting in het Justitiagebouw op maandag 10 oktober. De assisenjury wordt dan samengesteld. En ook daar wacht nog een opdracht. 

De jury bestaat normaal uit 12 leden en enkele vervangers, voor wanneer er bijvoorbeeld iemand ziek wordt. Door de omvang van het proces over de aanslagen worden er in dit geval 24 vervangende juryleden aangeduid. 36 juryleden in totaal dus die het hele proces maandenlang zullen bijwonen. Dat is het maximale aantal dat kan worden uitgeloot, meer is wettelijk niet mogelijk. Om aan dat aantal te geraken zijn er zo'n 600 mensen opgeroepen.  

Op donderdag 13 oktober begint het proces echt: de procureur-generaal zal eerst de akte van beschuldiging voorlezen, waarin hij de feiten nog eens uit de doeken doet en wat de rol van de beschuldigden daarin was. Daarna komen de beschuldigden zelf aan het woord, net als een hele reeks getuigen. 

Verwacht wordt dat het hele proces zeker negen maanden zal duren.