Jambon I nadert langverwacht energieakkoord: dit ligt op tafel

De Vlaamse regering onderhandelt vanaf vrijdag ‘tot de finish’ over een nieuw noodpakket energie en de begroting 2023/2024. De komende dagen staat informeel overleg en technisch voorbereidingswerk ingepland. Maandag hebben de Vlaamse N-VA-ministers de koppen al bij elkaar gestoken.

De kans dat de regeringspartijen N-VA, cd&v en Open Vld vrijdag zelf een akkoord vinden, lijkt klein. Op de meeste kabinetten wordt rekening gehouden met nacht- en weekendwerk. Een bron noemt dat het ‘logisch gevolg’ van de keuze van minister-president Jan Jambon (N-VA) om het energiedebat te koppelen aan het klassieke begrotingsconclaaf eind september.

Een omstreden keuze, omdat Vlaanderen zo met de voeten lijkt te slepen in de energiecrisis. En omdat de regering nu tegen een berg dossiers aankijkt. Er moet vrijdag onderhandeld worden over nieuwe noodplannen maar ook over ‘normaal’ beleid zoals de komst van extra zorginspecteurs, de uitbouw van de Blue Deal tegen droogte en lagere ticketprijzen van De Lijn.

Een bron zegt: “Het dreigt een potje te worden.”

De deadline voor de onderhandelingen ligt op maandag. Dan wordt Jambon in het Vlaams Parlement verwacht voor zijn jaarlijkse Septemberverklaring. De Vlaamse State of the Union, zeg maar. Daar wil/moet Jambon uitpakken met een groot akkoord om de twijfels rond zijn aanpak te verjagen.

Huurders

De contouren van het noodpakket energie tekenen zich stilaan af. Voor slecht geïsoleerde woningen (minstens de EPC-labels E en F) zal de huurindexatie geplafonneerd worden. Wellicht rond 2 procent. Dit moet huurders meer ademruimte geven en verhuurders aanzetten tot investeringen.

Kwetsbare huishoudens zullen beter beschermd worden in de winter. Vlaanderen garandeert nu al een ‘minimale levering’ van gas en elektriciteit tijdens de wintermaanden: van begin december tot maart. Dit maakt dat de energietoevoer van gezinnen met betalingsproblemen dan niet zomaar afgesloten kan worden. De regering zal deze beschermde periode uitbreiden. Wellicht van begin november tot april. Tegelijk zal Vlaanderen een groter deel van de kosten van dit vangnet overnemen van de financieel geplaagde OCMW’s. Tot 90 procent.

Wat isolatie betreft: alle regeringspartijen zijn het erover eens dat nog te veel Vlamingen in een slecht geïsoleerd huis of appartement wonen. Vlaanderen voorziet sinds kort een nieuw systeem van groene verbouwleningen en -premies, maar de instapdrempel blijkt nog vaak hoog. Ook al omdat de energiehuizen die projecten moeten begeleiden tot over hun oren in het werk zitten. Het aantal vragen rond isolatie is ontploft. Meer mankracht en middelen moeten dit verhelpen.

Er wordt ook nagedacht over een technische hervorming waardoor meer Vlamingen aanspraak kunnen maken op onder meer een (hogere) verbouwpremie. Volgens bronnen in de omgeving van minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) gaat het weliswaar om een ‘embryonaal voorstel’.

Kinderbijslag

Noodlijdende bedrijven zullen een deel van hun verlies kunnen opvangen via overheidssteun, vooral dan via leningen en waarborgen. Belangrijk is dat ze zich hierbij zullen moeten engageren, via een soort contract, om een deel van deze steun te gebruiken voor energiebesparende investeringen. Bedrijven die hun beloftes niet nakomen zullen de steun moeten terugbetalen. “Net zoals tijdens corona”, luidt het.

Een vraag die onbeantwoord blijft, is hoe de Vlaamse regering de koopkracht van de middenklasse wil onderstutten.

Voor cd&v kan dit het best via het terugdraaien van de besparingen op de indexatie van de kinderbijslag. De redenering binnen de partij is dat de indexatie eind 2021 is beperkt tot 1 procent omdat de inflatie destijds laag lag. Maar nu piekt de inflatie en moet de regering dus bijsturen. Cd&v heeft naar eigen zeggen voorstellen klaar om de indexatie in 2023 te verhogen tot 2 procent (het normale niveau). Of meer. De partij zou ook misgelopen indexaties willen inhalen.

N-VA en Open Vld zien meer heil in de jobbonus. “Vandaag geven we aan 30 procent van de Vlamingen een jobbonus. We willen die uitbreiden naar een grotere groep en de bedragen optrekken met het geld van de inflatiebonus”, zei vice-mp Bart Somers (Open Vld) maandag in Het Nieuwsblad. In de geel-blauwe lezing der dingen belandt de jobbonus precies waar hij hoort: bij de lagere middenklasse die aan het werk is. Het is deze groep die net buiten het sociaal energietarief valt. Via de kinderbijslag werken zou alleen huishoudens met kinderen helpen.

Nog een vraag die openligt: hoe zal al dit nieuw beleid betaald worden?

N-VA wil vermijden dat er een krater in de begroting wordt geslagen. Nu wordt voor 2023 een tekort van 450 miljoen euro voorzien. De inflatiebonus waar onder meer Somers mee zwaait - de ‘winst’ die Vlaanderen maakt omdat bij hoge inflatie de inkomsten sneller stijgen dan de uitgaven - valt volgens de Vlaams-nationalisten sowieso veel lager uit dan gedacht. Terwijl Open Vld spreekt over bedragen tot 1 miljard euro, houdt minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) het op 150 miljoen.

Ook van de klimaatinkomsten mogen geen wonderen verwacht worden. Sinds vorige week heeft Vlaanderen een akkoord met de andere bestuursniveaus over de verdeling van de klimaatlasten en -lusten tegen 2030. Hierdoor wordt voor België een bedrag van ruim 1 miljard euro beschikbaar. Maar Vlaanderen heeft zijn deel al bijna volledig ingeboekt. Voor 2023 blijft nog 60 miljoen euro over.