België moet 100.000 euro schadevergoeding betalen aan terrorist Nizar Trabelsi en moet VS vragen hem terug te sturen

Nizar Trabelsi werd in ons land in 2003 veroordeeld voor een (nooit uitgevoerde) aanslag op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel, waar Amerikaanse militairen verblijven en Amerikaanse kernwapens opgeslagen liggen. De aanslag werd gepland in opdracht van terreurgroep Al Qaeda. Trabelsi kreeg hiervoor een gevangenisstraf van tien jaar die hij ook helemaal uitzat. 

De Verenigde Staten van Amerika vroegen tijdens zijn (Belgische) detentie al herhaaldelijk zijn uitlevering. Dat komt omdat de aanslag ook bedoeld was om Amerikaanse militairen en eigendommen te beschadigen. Bovendien heeft Nizar Trabelsi, een man die ooit Bin Laden ontmoette, voor de Amerikanen een hoge symboolwaarde. Op 3 oktober 2013 werd hij op het vliegveld van Melsbroek overgedragen aan de Amerikaanse autoriteiten. 

Dat was erg omstreden omdat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (Straatsburg) dat in een beschikking verboden had. Bovendien had Trabelsi zijn straf volledig uitgezeten. En omdat iemand nooit twee keer voor dezelfde feiten veroordeeld kan worden, was er geen enkele juridische reden om hem uit te leveren. Nizar Trabelsi zit inmiddels zo’n negen jaar in voorarrest te wachten op zijn proces in een Amerikaanse cel. 

De omstreden uitlevering is al voorwerp geweest van tal van rechtszaken. Daar is recent een uitspraak van het Brusselse hof van beroep bijgekomen. Dat hof oordeelde op 12 september (de uitspraak is pas nu bekendgemaakt) dat de Belgische overheid op diverse vlakken in de fout ging. Voor die fouten wordt België nu aansprakelijk gesteld.

Het (burgerlijke) hof gaat ervan uit dat er een oorzakelijk verband is tussen zijn uitlevering en de schade die Nizar Trabelsi nu (nog steeds) lijdt. 

Die schade heeft vooral betrekking op de wijze waarop Trabelsi in de Amerikaanse gevangenis verblijft. Hij zit in volledige isolatie, in zijn cel is er geen daglicht en het kunstlicht blijft 24 uur op 24 uur branden. De man zou ook geen aangepaste zorg en medicatie krijgen. Dat alles staat te lezen in een rapport van de Verenigde Naties. Een speciaal gezant van de Verenigde Naties bezocht Trabelsi en schreef hierover in februari van dit jaar een uitgebreid document (dat overigens noch door België noch door de USA beantwoord werd).   

Het Brussels hof van beroep veroordeelt de Belgische Staat daarom tot het betalen van een schadevergoeding van zo’n 100.000 euro, 10.000 euro per jaar dat hij in een Amerikaanse gevangenis heeft gezeten. 

Principieel belangrijker is de eis van het hof aan de Belgische Staat dat die de Amerikaanse autoriteiten in een diplomatieke nota laat weten dat België Nizar Trabelsi terug wil. Per dag dat België hiermee wacht, moet de Belgische overheid een dwangsom betalen van 10.000 euro (met een maximum van 100.000 euro). "Volgens mij is dit een unieke beslissing", zegt Trabelsi's advocaat Christophe Marchand. "Wij zijn ervan overtuigd dat als België een nota stuurt naar de VS, dat het dan onmogelijk wordt om hem in een Amerikaanse gevangenis te houden."

De vraag is of de Belgische regering zo een nota zal sturen naar Washington. "We hebben geen waarborgen dat ze dat gaan doen, geeft Marchand toe. "Ofwel respecteren ze de uitspraak van de rechter, ofwel niet. En als ze dat niet doen, moeten ze betalen. Het is ook een morele kwestie: gelooft de regering in de rechtsstaat of niet? Dus ik denk dat de regering geen keuze heeft. Als ze de beslissing van een rechtbank niet respecteert, dan is dat een politieke keuze. Maar dan betekent het dat we niet langer in een rechtsstaat leven."

Nizar Trabelsi kreeg van het hof ook een voorlopige schadevergoeding (die nog verder begroot moet worden) voor de detentieomstandigheden waarin hij in de VS moet verblijven en de medische kosten die daaruit voortvloeien. Het hof beveelt de Belgische overheid ook aan de Amerikaanse autoriteiten te laten weten dat Trabelsi het recht heeft onderzocht en behandeld te worden door een zelf gekozen arts. Ook hier wordt een maximale dwangsom van 100.000 euro aan gekoppeld.  

Bovendien moet de Belgische Staat aan de Belgische getuigen die op het Amerikaanse proces opgeroepen zullen worden (denk aan de onderzoeksrechter, de rechercheurs, de mensen van DOVO, …), laten weten dat ze moeten beseffen dat Trabelsi daar terechtstaat voor feiten waarvoor hij al veroordeeld is. Door dan toch te getuigen, schenden ze meteen ook zelf het “non bis in idem”-principe, principe dat in het Latijn zegt dat niemand twee keer voor dezelfde feiten kan veroordeeld worden. 

Of dit alles veel effect zal hebben in de praktijk is nog maar de vraag. De Amerikaanse justitie werkt autonoom van België. De Amerikaanse rechter is dus niet gebonden aan het arrest van het Hof in Brussel. 

Anderzijds is deze uitspraak natuurlijk wel principieel belangrijk. De Belgische overheid wordt aansprakelijk gesteld voor de fouten die er eerder in dit dossier gemaakt zijn. Daaraan hangt een schadevergoeding die fors kan oplopen. Maar ook eerder betaalde België in dit dossier al een uitgebreide schadevergoeding aan Trabelsi. Dat is ons land blijkbaar bereid te doen in een internationale zaak waar ook de grenzen van de rechtsstaat worden opgezocht. 

De Belgische advocaten van Trabelsi beschouwen de uitspraak van het Hof als een overwinning. Zij zeggen in een communiqué dat ‘de bal nu in het kamp van de politiek ligt.’ 

De woordvoerder van de minister van Justitie laat weten dat ze het arrest “grondig aan het bestuderen zijn om verdere stappen te bepalen.”