Explosies gaspijpleidingen waren geen ongeluk maar sabotage, en er is slechts één verdachte

Drie krachtige explosies hebben evenveel lekken veroorzaakt in Nord Stream 1 en 2. De gaspijpleidingen lopen over de bodem van de Oostzee van Rusland naar Duitsland. De schade is ongezien. “Dit zijn geen scheurtjes, maar grote gaten”, aldus de directeur van het Deense energie-agentschap. De explosies vonden plaats vlak bij het Deense eiland Bornholm, in de Deense en Zweedse economische zone. Beide landen hebben na een crisisoverleg een onderzoek geopend.

Bewijs ontbreekt nog, maar in Europa kijkt iedereen naar Rusland. Volgens de Deense premier, die nota bene in Polen was voor de opening van een nieuwe gaspijpleiding van Noorwegen naar Polen via Denemarken, is het nog te vroeg voor conclusies, maar “er zijn drie lekken, dan is het lastig om voor te stellen dat dit een ongeluk is.” Ook Duitsland vermoedt een gerichte aanval. De Poolse premier laat de voorzichtigheid varen: “Dit was overduidelijk een daad van sabotage door Rusland.” Ook Oekraïne heeft Rusland al beschuldigd.

Het zijn te veel toevalligheden samen om nog toeval te zijn, zegt energie-expert Moniek De Jong van de UGent. “Scheepsverkeer weet dat die leidingen daar liggen en het is een deel van de Oostzee dat bezaaid ligt met munitie en allerhande giftige stoffen uit de Tweede Wereldoorlog. Vissers gaan daar niet over de bodem schrapen.” Er is maar één mogelijke verdachte en dat is Rusland, al snijdt het land met de aanval diep in eigen vel. Moskou heeft jarenlang hevig gelobbyd in Brussel voor de pijpleidingen. Het Russische gasbedrijf Gazprom is volledig eigenaar van Nord Stream 1 en hoofdaandeelhouder van Nord Stream 2.

Gasprijs

Ze zijn schaars, maar er zijn argumenten voor een Russische aanval. De nieuwe pijpleiding tussen Noorwegen en Polen, dinsdag geopend, is een doorn in het oog van het Kremlin. “Met de aanval wil Rusland mogelijk tonen waartoe het in staat is”, zegt De Jong. Hoe de sabotage werd uitgevoerd is nog niet geweten, mogelijk via duikboten, maar internationale experts denken eerder aan duikers en onderwaterdrones.

De pijpleidingen hadden sowieso geen rooskleurige toekomst. Door de invasie in Oekraïne wil Europa af van Russisch gas. Nord Stream 2 was klaar, maar is nooit in gebruik geweest. Nord Stream 1 werd vorige maand stilgelegd. Het Kremlin wil pas weer leveren als Europa de sancties opheft. Iets wat niet snel verwacht wordt. De lekken zorgen dan weer voor paniek op de markten, andermaal pijnlijk voor de Europese portemonnee, maar niet onwenselijk voor Rusland. Toch verwacht De Jong dat de piek snel weer zal dalen, Nord Stream was immers al niet meer in gebruik.

En Oekraïne?

Rusland reageerde gisteren kort. Sabotage is mogelijk, maar “geen enkele optie kan op dit moment worden uitgesloten”, aldus Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov. Het zal voor internationale onderzoekers bijzonder moeilijk zijn om Rusland te beschuldigen en te laten veroordelen. De Jong houdt rekening met een MH17-scenario. Het passagiersvliegtuig werd in 2014 boven Oekraïne neergehaald door pro-Russische separatisten. Het bewijs daarvoor is overweldigend, maar Rusland ontkent al jaren het licht van de zon.

Er is een theorie die in de richting van Oekraïense duikers wijst. Met de sabotage zouden ze druk willen zetten op Rusland. Volgens De Jong is het niet alleen vergezocht dat Oekraïense militairen zich in de Oostzee zouden bevinden. “Oekraïne heeft zelf pijpleidingen waardoor nog steeds Russisch gas stroomt.” In een ander scenario wordt uitgegaan van een Russische ‘valse vlag’-operatie. Daarmee zou de sabotage in Oekraïense schoenen geschoven kunnen worden om de Europese gasprijs op te drijven.

Deense experten verwachten het lek niet te kunnen dichten in de komende dagen. Lucht- en scheepsverkeer wordt uit voorzorg omgeleid. Een direct gevaar voor de omgeving zou er niet zijn, het gas lost op in de atmosfeer.