Een cruciale vraag deze winter: zijn de weergoden ons gunstig gezind? Het voorlopige antwoord is ‘neen’

Raken we heelhuids door onze eerste winter zonder Russisch gas? Het antwoord op die vraag hangt af van de Europese beleidsmakers. Zij hebben zich de laatste maanden het vuur uit de sloffen gelopen om de strategische voorraden te vullen, om nieuwe leveranciers te vinden en om gas te besparen. Maar, het antwoord op die vraag hangt ook nauw samen met een andere vraag: welk weer krijgen we deze winter? Zo banaal kan een historische crisis soms zijn.

De hoop is dat we de winter straks behoorlijk probleemloos doorkomen met behulp van de goedgevulde gasvoorraden, mild weer ‘dankzij’ de klimaatopwarming en een stevige verlaging van het gasgebruik door gezinnen en bedrijven die onbetaalbare facturen willen vermijden. Het nachtmerriescenario is dat Europa getroffen wordt door uitzonderlijk vriesweer dat de prijzen de lucht injaagt en mogelijk zelfs de gasbevoorrading in gevaar brengt.

Hoge druk

Wat het zal worden, dat kan niemand vandaag al met zekerheid zeggen. Maar de eerste voorspellingen vallen tegen. Volgens het weerinstituut ECMWF (European Centre for Medium Weather Forecasts) zal West-Europa in november en december wellicht te maken krijgen met hoge druk. Hoge druk die waarschijnlijk zal zorgen voor koudere temperaturen, minder wind en minder regen dan normaal. Helaas dus.

“Als we dit weerpatroon krijgen, dan wordt het op energievlak best uitdagend”, zegt ECMWF-directeur Florence Rabier aan The Financial Times. “Je krijgt dan niet alleen wat kouder weer dan normaal, maar ook minder energie uit windmolens en waterkrachtcentrales.” Dat de gerenommeerde Britse zakenkrant over weersvoorspellingen bericht moet overigens een - veelzeggende - primeur zijn.

Voor deze maand voorspelt het ECMWF mild, nat en winderig weer onder invloed van de orkanen aan de overkant van de Atlantische Oceaan. Maar daarna zou West-Europa stilaan in de greep komen van ‘La Niña’, een fenomeen dat voortvloeit uit de afkoeling van het water in de Stille Oceaan en het weer beïnvloedt op grote delen van de planeet. La Niña zou ons de koude meebrengen als kerstcadeau.

Voor gezinnen en bedrijven is dit een domper. Bij vriesweer dreigen de gas- en elektriciteitsprijzen, die sinds augustus in dalende lijn zitten, opnieuw te stijgen. De prijs op de toonaangevende Amsterdamse gasbeurs schommelt momenteel rond 170 euro per megawattuur. (Nog altijd een tienvoud van de ‘normale’ gasprijs voor de crisis.)

Wat de energiebevoorrading zelf betreft, lijkt er niet meteen een probleem. Minister van Energie Tinne van der Straeten (Groen) benadrukt al langer dat het de stenen uit de grond moet vrezen, -11 graden Celsius of meer, vooraleer de Belgische gasbevoorrading in gevaar komt. De netbeheerders Fluxys (gas) en Elia (stroom) volgen de situatie van nabij op.

Een vraag waar veel van afhangt: hoeveel waarde moeten we hechten aan de voorspelling van het ECMWF? Het onderzoeksinstituut staat te boek als betrouwbaar. Er worden onder meer Amerikaanse, Britse, Franse en Japanse data verzameld als startpunt voor hun voorspellingen.

Er zit waarde in de seizoensvoorspelling van het ECMWF, vertelt klimaatwetenschapper Wim Thiery (VUB) maar echt zeker ben je nooit zo lang op voorhand. “Je kan een wilde gok wagen: de winter wordt kouder of warmer dan normaal. Dan heb je een kans van 50 procent op een juist antwoord. Wat het ECMWF doet, is een voorspelling maken die beter doet dan zo’n wilde gok. Er is meer kans dat de voorspelling juist is dan fout. Maar je hebt geen zekerheid. Algemeen geldt: hoe dichter je bij de voorspelde datum bent, hoe accurater de inschatting. Bij het weerbericht voor de volgende dagen zit je boven 90 procent. En als de buienradar regen voorspelt, kan je maar beter een paraplu zoeken.”

Weerman David Dehenauw, hoofd voorspellingen bij het Belgische KMI, velt een gelijkaardig oordeel: voorzichtigheid is geboden. “Dit voorjaar heb ik bijvoorbeeld een warmere en drogere zomer dan normaal voorspeld, maar dan wel op basis van een waarschijnlijkheid rond 70 procent. Dat haal je vaak niet.” Het is niet duidelijk op welk percentage het ECMWF zelf afgaat. Het weerinstituut was maandag gesloten.

Klimaat

En de klimaatopwarming, laat die ons ‘in de steek’? Het is wetenschappelijk ontegensprekelijk zo dat de kans op extreme koude dagen vandaag kleiner is dan vroeger. Ook de gemiddelde temperatuur van onze winters is sinds het begin van de metingen in Ukkel met 2 graden gestegen.

Maar dat betekent niet dat er geen koude winters meer kunnen zijn. Een uitschieter is altijd mogelijk. In uitzonderlijke gevallen zelfs verschillende uitschieters na elkaar. Dehenauw verwijst dan naar de winters tussen 2008 en 2012. “Daarin is telkens meer sneeuw dan normaal gevallen”, zegt de weerman. “Ik hoop, zoals iedereen, dat we van zoiets nu gespaard blijven.”

Als de temperaturen straks omlaag duiken, wordt het belangrijk dat huishoudens weerstaan aan de verleiding om hun thermostaat warmer te zetten. Eenvoudig wordt dat niet. Zo leren Europese cijfers dat de frisse septembermaand van dit jaar ervoor gezorgd heeft dat zowel Belgische, Duitse als Franse huishoudens meer gas geconsumeerd hebben dan gemiddeld in de laatste vijf jaar. Ondanks de hoge prijzen.

In de woorden van Javier Blas, de energiespecialist van Bloomberg: “Europa is gebuisd voor zijn eerste examen energiebesparing. Straks volgt een veel zwaarder herexamen.”