Vorige week vrijdag keurden de Europese ministers van Energie een verordening goed die de lidstaten oplegt om overwinsten op elektriciteit boven 180 euro per MWh weg te belasten. Van der Straeten wil verder gaan, met een inkomensplafond van 130 euro. Is dat juridisch wel mogelijk? Bij de meerderheidspartijen Open VLD, CD&V en zeker bij MR leven nog vragen bij dat voorstel.

In de commissie Energie legde Van der Straeten dinsdag uit hoe ze daaraan komt. In de verordening staat inderdaad dat lidstaten verder mogen gaan dan de 180 euro per MWh die Europa oplegt, afhankelijk van hun situatie. Zij heeft dan aan de energieregulator Creg gevraagd wat de gemiddelde prijs en de maximumprijs was die elektriciteitsproducenten enkele jaren geleden mochten verwachten.

De gemiddelde prijs voor een contract van levering van elektriciteit in 2022 dat drie jaar geleden werd afgesloten, bedroeg 53 euro per MWh. Volgens de Creg was 80 euro het hoogste wat producenten konden verwachten. Dat bedrag is als referentie gebruikt, en er is nog eens 50 euro bijgevoegd. 130 euro is daarmee dus 50 euro meer dan wat voor de energiecrisis de maximale prijsverwachting was.

Maar de regeling geldt niet voor alle technologieën die vandaag hoge winsten maken. Gascentrales, waterkracht of batterijen vallen er bijvoorbeeld niet onder. Van der Straeten vraagt aan de Creg om suggesties te doen om ook hun winsten af te romen.

•  Miljarden van energie- en oliesector redden de begroting niet

Over rechtszaken bij het Grondwettelijk Hof maakt Van der Straeten zich niet te veel zorgen. Om juridisch correct te zijn, moet de wet die de winsten afroomt wel dit jaar goedgekeurd raken in de Kamer als ze ook de winsten van dit jaar wil aanpakken.

Op het openingscollege Politicologie aan de UGent verwees premier De Croo trouwens naar de overwinstbijdrage van de energieproducenten. ‘Er ligt nu een voorstel op tafel van minister Van der Straeten. Daar is discussie over. En dat is niet erg. Maar komt er voor het einde van het jaar een overwinstbelasting? Natuurlijk.’

Politieke wil

‘Technisch kunnen we dit altijd laten werken. Het gaat erom of er de politieke wil is om dit effectief te doen. Of staan we toe dat sommige bedrijven in dit land meer verdienen dan ooit gedacht, en dat tegelijk gezinnen worden geconfronteerd met facturen die hoger zijn dan ze ooit hadden gedacht’, vraagt Van der Straeten zich af.

Voor groenen en socialisten is het antwoord duidelijk. ‘Wij willen dat er nu knopen worden doorgehakt. Het wordt tijd dat iedereen kleur bekent’, zei Vooruit-Kamerlid Kris Verduyckt. De MR is meer op haar hoede. ‘We moeten wetten maken die niet aangevallen kunnen worden voor het gerecht’, zei MR-Kamerlid Marie-Christine Marghem.

Zij verwees naar Engie/Electrabel, dat al weinig geamuseerd had gereageerd. Het bedrijf zegt te vrezen voor zijn investeringscapaciteit, met name voor de verlenging van de kernreactoren van Doel 4 en Tihange 3, waarover momenteel met de regering wordt onderhandeld.

Levensduurverlenging

Verschillende partijen gaan ervan uit dat de overwinstbelasting hoe dan ook op tafel komt tijdens de onderhandelingen die premier Alexander De Croo (Open VLD) en minister Van der Straeten voeren met Engie/Electrabel over de verlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3. Van der Straeten ontkende dat. ‘Overwinsten maken geen deel uit van de onderhandelingen.’

Ze sprak ook tegen dat een levensduurverlenging van twintig jaar de onderhandelingen zou vergemakkelijken. ‘Wie dat denkt, vergist zich, net als degenen die denken dat Doel 3 met een vingerknip verlengd kan worden.’ Het overtuigde CD&V-Kamerlid Leen Dierick niet. Zij blijft aandringen op het openhouden van meer kerncentrales en het verlengen voor een periode van twintig in plaats van tien jaar. Ze blijft ook bezorgd over de juridische haalbaarheid.

De timing voor een volgende stap in de onderhandelingen met Engie/Electrabel is in elk geval niet gehaald. Tegen eind september had er een eerste akkoord moeten liggen, maar het was kennelijk een ‘tijdrovend proces’ om van Engie/Electrabel de nodig informatie te krijgen. Van der Straeten hoopt binnenkort wel die volgende stap te kunnen aankondigen.