Direct naar artikelinhoud
Bellen metCorrespondent Patrick van IJzendoorn

Kan Truss haar premierschap nog redden? ‘Deze toespraak is de belangrijkste van haar leven’

De Britse premier Liz Truss arriveert om te luisteren naar de speech van de Britse minister van Financiën Kwasi Kwarteng op het congres van de Conservatieve partij in Birmingham.Beeld ANP / EPA

De Britse premier Liz Truss spreekt vandaag na een rampzalige eerste maand haar partij toe. Kan Truss haar premierschap nog redden? We bellen met correspondent Patrick van IJzendoorn.

Liz Truss is amper een maand premier, maar nu al lijken de Britten genoeg van haar te hebben. Waar is het misgegaan?

“Waar moet ik beginnen? Het is een opeenstapeling. Maar in de kern is de oorzaak een minibegroting die Truss anderhalve week geleden presenteerde met een flink pakket aan belastingverlagingen. Ze kwam daarmee een belofte na, maar de manier waarop ze de plannen introduceerde was ontzettend onhandig.”

“De begroting heeft ze vrijwel geheel in het geheim bedacht. Buiten minister van Financiën Kwasi Kwarteng wist niemand er iets van. Ze hebben er voor gekozen om vooral de belastingen van rijke Engelsen te verlagen, iets dat in tijden van economische misère politiek dom is. Dat veel mensen dat oneerlijk vinden, was wel te voorspellen. Bovendien konden ze niet goed uitleggen waarom hun plan nou zou werken, wat weer leidde tot onrust op de financiële markten.

“Truss heeft dus duidelijk geen politieke antenne. En dat geeft misschien wel weer dat ze ook geen geweldige politiek leider is. Het lijkt erop dat ze de feeling is verloren met wat onder de gewone kiezers leeft.”

Lees ook

Portret. Nog maar net aangetreden als Britse minister van Financiën en nu al omstreden: wie is Kwasi Kwarteng?

Analyse. Chaos op de Britse financiële markten: hoe gaat premier Liz Truss dit oplossen?

Minister Kwarteng zag maandag af van de aangekondigde belastingverlaging voor grootverdieners. Helpt dat Truss?

“Die specifieke belastingverlaging, de afschaffing van de schijf van 45 procent voor mensen met een inkomen boven de 150.000 pond, was vooral van sterk symbolische waarde. Maar als je heel sec kijkt naar het hele pakket is het maar een klein onderdeel. Truss kondigde belastingverlagingen aan ter waarde van in totaal 45 miljard pond, en dit was slechts goed voor 2 miljard daarvan. Financieel stelt het weinig voor.”

“Bovendien zijn er nog genoeg andere discussies over de plannen van Truss. Zo moet het geld dat aan belastingen verloren gaat ook ergens vandaan komen. Hier en daar wordt gesproken over het korten van uitkeringen. Daardoor ontstaat het beeld dat Truss eerst de rijken voortrekt en vervolgens de allerarmsten wil korten. Dat kan politiek zeer gevoelig blijven.”

“De spanningen binnen de Conservatieve partij lopen ondertussen op. Er is niemand die de duidelijke leiding heeft, ministers roepen wat hen het beste uitkomt. Voor de Conservatieven is het grootste probleem dat Labour hiervan profiteert. Die partij stijgt flink in de peilingen.”

Truss zal haar partijgenoten vandaag op het congres toespreken. Hoeveel hangt af van de speech?

“Ik denk dat dit de belangrijkste toespraak van haar leven is. Ze is geheimzinnig geweest en moet nu openheid van zaken geven en haar partijgenoten overtuigen. Bovendien is dit het einde van het congres, de toespraak van de leider is van oudsher de grote finale. Ze moet iedereen met een goed gevoel naar huis laten gaan.”

“Het probleem is dat, anders dan haar voorganger Boris Johnson, Truss geen spreker is die de zaal in vervoering kan brengen. Bij Johnson stonden rijen van twee tot drie uur voor de zalen op het partijcongres als hij kwam spreken. Wat Truss tot nu toe heeft laten zien op dit gebied was soms tenenkrommend. Ze moet vandaag boven haar normale niveau uitstijgen.”

“Ik ben heel benieuwd of ze nog een speciale tactiek kiezen. Oud-premier Theresa May, ook geen uitstekende spreker, kwam ooit met zelfspot en een houterig dansje onder Abba’s hit Dancing Queen het podium oplopen. Dat werkte. Truss zal nog geen Waterloo opzetten, maar ze moet wel wat bijzonders doen. Ik ga in ieder geval met een zak chips binnen handbereik kijken.”

Hoe groot is de kans dat Truss vroegtijdig afscheid moet nemen van Downing Street 10?

“Hier en daar gaan geluiden op dat Truss Pasen niet haalt. Er wordt ook al gesproken over haar opvolging. Het probleem voor de Conservatieven is dat ze in dat geval eigenlijk niet opnieuw, zoals na Johnsons vertrek, zelf een opvolger naar voren kunnen schuiven. Dat zou na deze mislukking een farce zijn.”

“Aan de andere kant is het risicovol om verkiezingen uit te schrijven zolang Truss nog de leider is. In dat geval zal de partij hoe dan ook flinke verliezen lijden. Het lijkt er dus op dat er geen uitweg is voor de Conservatieven.”

“Het lijkt sowieso alsof de Conservatieve partij de laatste jaren de weg is kwijtgeraakt. De fractieleden en bewindslieden zijn vooral bezig met interne intriges en zijn het vanzelfsprekend gaan vinden dat ze regeren. Enige strohalm is dat concurrent Labour onder partijleider Keir Starmer voor veel kiezers nog geen overtuigend alternatief is. Maar de Conservatieven moeten zich wel snel herpakken.”