Direct naar artikelinhoud
AchtergrondKlimaatverandering

Het klimaatprobleem is in 20 jaar op te lossen, denkt Amerikaanse milieuactivist

Milieuactivist, schrijver en ondernemer Paul Hawken: 'Echte verandering begint bij individuen. Het heeft geen zin om naar anderen te blijven wijzen in je hoop op verandering.'Beeld ANP

De Amerikaanse milieuactivist en ondernemer Paul Hawken komt met de Nederlandse vertaling van zijn boek Regeneration. ‘Je hoeft je uiteindelijk maar één ding af te vragen: maak of vernietig ik leven met wat ik doe?’

De ondertitel van zijn nieuwe boek Regeneration klinkt nogal optimistisch: de klimaatcrisis opgelost in één generatie. Toch zou auteur Paul Hawken zichzelf nooit een optimist noemen “Ik zie mezelf eerder als pragmatisch. Optimisme beperkt je zicht op de realiteit.”

Tijdens een zoomgesprek met Hawken in zijn kantoor in Californië vliegen oneliners als deze rijkelijk door de speakers. Al meer dan een halve eeuw heeft de schrijver en ondernemer zich getraind in het verkopen van zijn duurzame boodschap, en dat hoor je.

“Met de nodige dosis moed denk ik zeker dat je binnen één generatie, dus binnen twintig jaar, de klimaatcrisis kan aanpakken. Je kan natuurlijk niet de veranderingen van de afgelopen tijd ‘even’ terugdraaien. Maar het is wel mogelijk om in die korte tijd onze manier van leven zó te veranderen dat we onze negatieve invloed op de omgeving kunnen omdraaien in een positieve.”

Te veel jargon

Hawken legt in zijn boek niet al te veel nadruk op de droge, fysische benadering van de klimaatcrisis; hoe steeds meer CO2 een steeds dikkere deken om de aarde legt, die daarmee steeds meer warmte vasthoudt. “Er wordt veel te veel in jargon over het klimaat gesproken, ook door het klimaatpanel van de VN, het IPCC. Het gaat over 1,5 of 2 graden, over netto-nulemissies en ppm’s. Die termen zeggen de meeste mensen helemaal niets. Het verhult waar het echt om draait. De klimaatcrisis is, net als de biodiversiteitscrisis, een sociale crisis. We moeten niet het klimaat maar onze manier van leven veranderen.”

In Regeneration brengt Hawken zijn boodschap terug tot één simpele vraag: vernietigen we leven met wat wij doen en laten, of regenereren we juist leven? “Als je een hamburger eet, kan je je bijvoorbeeld afvragen waar de koe mee is gevoerd. Is dat soja waarvoor Braziliaans regenwoud is gekapt? Hoe werden de dieren behandeld? En moet je überhaupt wel vlees eten?

“Dezelfde vragen kan je jezelf stellen bij de kleding die je koopt, bij de auto waarmee je rijdt of bij de energie die je verbruikt. Om met binnenkort acht miljard wereldburgers op een betere manier te gaan leven, zullen we met alles wat we doen weer leven moeten regenereren, in plaats van afbreken.”

Zoek verbinding

Hawken neemt graag een voorbeeld aan de vijfduizend traditionele culturen die nog op heel veel, zij het krimpende, plekken op aarde leven. “We moeten net als die traditionele culturen weer verbinding vinden met onze omgeving. Die hamburger van jou is verbonden aan een stuk aarde aan de andere kant van de planeet. Daar kunnen wij met ons verstand maar moeilijk bij.

Wetenschappers meten het smelten van een gletsjer in Zwitserland. ‘Er wordt veel te veel in jargon over het klimaat gesproken. Het verhult waar het echt om draait.’Beeld AFP

“Het denken op een menselijke schaal is niet gemaakt voor bedreigingen zo ver weg. Op eenzelfde manier zijn wij van nature ook niet geprogrammeerd om te handelen naar toekomstige bedreigingen van ons bestaan. Zolang de klimaatcrisis iets in een vage toekomst is, vinden we het heel lastig daarnaar te handelen.”

Met alle bosbranden, overstromingen en andere extreme weerfenomenen, komt de klimaatverandering wel degelijk dichtbij, ziet ook Hawken. “Maar voor vier tot misschien wel vijf miljard mensen op aarde is die directe bedreiging van hun bestaan allang dagelijkse realiteit. Die worden dagelijks wakker met de vraag of ze wel in hun behoefte aan voedsel, veiligheid en gezondheid kunnen voorzien.”

Verandering begint bij jezelf

Met de stelling dat échte verandering van bovenaf moet komen, van overheden die de spelregels rond bijvoorbeeld CO2-uitstoot moeten veranderen, zodat iedereen er wel naar zal moeten handelen, heeft Hawken niet veel op. “Echte verandering begint bij individuen. Het heeft geen zin om naar anderen te blijven wijzen in je hoop op verandering.”

Met die redenering in het achterhoofd geeft Regeneration een beschrijving van de belangrijke systemen op aarde – de zee, de bossen, de mangroves langs de kusten, de landbouw – en hoe we die zouden moeten versterken om de klimaatcrisis op te lossen. Het afsluitende hoofdstuk biedt de handvatten die Hawken ziet om écht zelf in actie te komen, van de installatie van een warmtepomp in huis tot het schenken van overbodige bezittingen aan mensen die er wél wat aan hebben.

Regeneration is vormgegeven met spectaculaire foto’s die doen denken aan de betere artikelen in de National Geographic. Opvallend genoeg zegt de auteur dat hij niet veel op heeft met wat hij zelfs ‘ecopornografie’ noemt. “We worden dagelijks gebombardeerd met de geweldigste natuurfoto’s en films van bijvoorbeeld David Attenborough, maar die laten ons natuur zien op een manier zoals we die zelf nooit zullen zien. Wie krijgt nu de kans om door een school van miljoenen sardines te zwemmen, terwijl die van alle kanten wordt aangevallen door sierlijk jagende dolfijnen, haaien en jan-van-genten?”

Fascinatie voor het alledaagse

“Om weer verbinding te krijgen met de natuur om ons heen, moeten we op zoek naar de fascinatie voor het alledaagse. Een libelle achter mijn huis, met 24.000 facetjes in één oog, waarmee die de hele wereld om zich heen letterlijk in een oogopslag ziet, dát is fascinerend. Daar moeten we onszelf en onze kinderen weer mee verbinden.”

Hawken ziet ook dat er bij het oplossen van de klimaat- en de biodiversiteitscrisis een grote, vaak onbesproken olifant in de kamer staat. “Natuurlijk, de enorme hoeveelheid mensen op de planeet is een probleem. We kunnen het ons ook niet veroorloven om met acht miljard mensen allemaal te leven zoals de traditionele culturen in bijvoorbeeld de Amazone.

“De beste manier om dat probleem aan te pakken is met onderwijs, in de eerste plaats voor vrouwen en meisjes, die op veel plaatsen nog steeds geen toegang tot goed onderwijs hebben. Bij stijgende welvaart en opleiding maken vrouwen heel andere, eigen keuzes over het aantal kinderen dat ze krijgen.”

De milieuactivist, schrijver en ondernemer Paul Hawken. ‘Het is mogelijk om onze manier van leven zó te veranderen dat we onze negatieve invloed op de omgeving kunnen omdraaien in een positieve.’Beeld ANP / Redux Pictures

En die welvaart kunnen we echt op een duurzame manier bereiken, stelt Hawken. “Er komen nog zo veel technologische doorbraken aan. Zo ken ik een spin-offbedrijf van de universiteit van Maryland, dat bamboe kookt, perst en er vervolgens een onbrandbaar product van maakt dat zes keer zo licht en drie keer zo sterk is als staal. Een andere start-up produceert op experimentele schaal omega 3-vetzuren met hulp van algen, dus eigenlijk met CO2 als enige grondstof. Ook een gigantisch bedrijf als het Zwitserse Nestlé maakt inmiddels de draai naar regeneratie.

“Echt, de mensheid is in wezen nog steeds briljant en zorgzaam. Om dat te zien hoef je heus geen idealist te zijn.”

Regeneration. De klimaatcrisis opgelost in één generatie, Paul Hawken, Lemniscaat, 256 p., 29,99 euro.

Wie is Paul Hawken?

De Amerikaanse milieuactivist en ondernemer Paul Hawken (1946) schreef boeken over duurzaamheid, vaak gericht op bedrijven, waaronder Natural Capitalism (1999) en The Ecology of Commerce (1993).

In 2013 bedacht hij Project Drawdown en rekende hij met een team van wetenschappers de honderd belangrijkste manieren door om CO2 uit de atmosfeer te halen of te houden: van carpoolen (10 gigaton CO2-besparing tussen 2020 en 2050, geen kosten, 9 biljoen dollar netto-opbrengst) tot zeewierboerderijen (4 gigaton besparing, 250 miljard dollar kosten, 10 biljoen dollar netto-opbrengst).

Over Drawdown zegt Hawken nu: “Met zo’n rationele lijst vol kosten en baten gaan we mensen uiteindelijk niet overtuigen. Feiten veranderen het denken niet, verhalen wel. Die verhalen probeer ik nu in Regeneration te vertellen.”