Het letterlijk en figuurlijk protest van de spoorvakbonden: ‘Wil je even stoppen? De berm staat in brand’

“Besparingen: neen, investeringen: ja.” Aan het station van Antwerpen-­Berchem wapperen woensdag al vrij vroeg in de ochtend de welbekende vakbondsvlaggen en spandoeken. Een vijftigtal mensen van het vakbondsfront en spoorwerknemers ballen er de vuisten aan het vuur.

Terwijl de vakbondslui zich klaarmaken, zie ik enkele gestrande reizigers met argusogen naar het vertrekschema in de grote stationshal staren. “Mama, kom me maar halen. De trein rijdt niet.” Wanneer ik de jongeman die net taxi-mama heeft gebeld vraag of hij problemen heeft met de staking, zegt hij: “Neen, het was aangekondigd.”

Ook anderen die wachten op een trein – want één op de vier treinen rijdt – zijn opvallend empathisch. “Ik denk dat het over de lonen gaat”, zegt een studente. “Ik heb geen problemen met de staking.” Dat het over de lonen gaat, wordt ook mij snel duidelijk.

Peter Cools, regionaal verantwoordelijke voor district Noord-Oost VSOA, vertelt ook dat ze staken omdat het begrotingsconclaaf volop aan de gang is en de regering nu een budget bepaalt voor de volgende jaren. “We vragen een groot budget dat we echt nodig hebben voor onder andere de infrastructuur.”

Personeelstekort

Volgens de vakbondsman is de onderbemanning groot, zeker bij treinbegeleiders. “In twintig jaar tijd zijn we van ongeveer 60.000 naar 20.000 personeelsleden gegaan. Nu willen ze weer op 2.000 jobs besparen. We hebben schrik dat ze dat doen om aan te tonen dat het spoor niet werkt en de privatisering zo ingezet wordt.”

Een ander probleem blijkt agressie op de trein. Wanneer ik erop doorvraag, krijg ik te horen: “We mogen niets negatiefs over de NMBS vertellen aan de media, daarvoor hebben we een document moeten tekenen.” Een treinbegeleider die al acht jaar voor NMBS werkt, doet wel – anoniem – haar verhaal. “Gedurende mijn hele loopbaan zijn er besparingen. Op den duur zie je dat aan veel dingen: kapot materiaal, defecte toiletten, vertragingen... Zowel voor de reizigers als het personeel is dat niet fijn.”

De treinbegeleider haalt ook aan dat het personeelstekort onhoudbaar is. “We krijgen als treinbegeleiders bijvoorbeeld weinig ondersteuning wanneer we te maken krijgen met agressie. Normaal krijgen we buddy’s, die op het terrein komen helpen, maar nu zijn er haast geen meer. “

Daarbovenop kunnen ze naar eigen zeggen hun weekend- en verlofdagen niet meer opnemen. “We hebben periodes dat we ‘buiten reeks’ staan, waarbij we maar een dag van tevoren onze uurrooster kennen. Normaal diende dat om onze gewerkte weekends in te halen, maar nu gebruiken ze dat omgekeerd: om het personeelstekort op te vangen.”

Een andere treinbestuurder toont zijn agenda. “Ik sta nu twee weken van de zes ‘buiten reeks’, wat neerkomt op twee weken waarin ik niets kan plannen.” Zijn collega vertelt: “Ik heb nog elf dagen vakantie staan, bijna veertig kredietdagen, een soort van overuren, en nog achttien weekenddagen van vorig jaar die ik niet gekregen heb.” Een andere staker zegt dat hij voor mei 2023 nog honderd verlofdagen moet opnemen.

Staken werkt

Stan De Spiegelaere, professor aan de faculteit economie van de UGent, noemt staken “nog altijd zowat het enige drukkingsmiddel” van werknemers. “Als er geen gelijke machtsrelatie is, dan kun je niet samen rond de tafel zitten.” Volgens de expert werkt staken. “Meestal als er actie gevoerd wordt, komt er een compromis uit de bus dat goed is voor werknemers. Maar stakers komen ook op voor het algemene belang: voor gelijkheid of veiligheid.”

Dat bevestigt het verhaal van een pas gepensioneerd machinist. “Ik zag de kwaliteit van de treinen achteruitgaan. Gebrek aan onderhoud leidde regelmatig tot het blokkeren van de remblokken. Soms belden ze dan met de boodschap: ‘Wil je even stoppen? De berm staat in brand.’”