Dit zijn de nieuwe Europese sancties tegen Rusland: pakket kost Poetin 7 miljard euro

De sancties werden in sneltempo goedgekeurd. Nog maar een week geleden werden ze voorgesteld door de Europese Commissie.

Het gaat om “een reeks maatregelen die pijn doen en die bedoeld zijn om de druk te verhogen op de Russische regering en economie, de militaire slagkracht van Rusland te verzwakken en het Kremlin te doen betalen voor de recente escalatie”, luidt het donderdag in een mededeling van de Raad (de lidstaten). De concrete aanleiding voor het achtste sanctiepakket was de “escalatie” die Rusland veroorzaakt had met de organisatie van annexatiereferenda in Oekraïne, de mobilisatie van honderdduizenden Russen en de nieuwe dreiging met de inzet van kernwapens.

Volgens ingewijden is het nieuwe pakket licht uitgekleed, het eerder door de Commissie voorgestelde importverbod op Russische diamanten – een financieel uiterst lucratieve bedrijfstak – is er bijvoorbeeld uit verdwenen. De belangrijkste onderdelen die wel standhielden zijn een dynamisch prijsplafond op Russische olie dat simultaan ook door de VS, het VK en Japan wordt ingevoerd, en een importverbod op eind- en halfproducten van staal, ook via derde landen. Daarnaast gaat het nog om kleinere sectoren zoals machines, plastics, auto’s, textiel, schoenen, leer, keramiek, bepaalde chemicaliën en juwelen.

Met het nieuwe pakket erbij, claimen ingewijden, is meer dan de helft van de Russische export naar Europa lamgelegd, en meer dan een derde van de Europese export naar Rusland, beide vergeleken met de situatie voor de Russische inval in Oekraïne. Europa zet immers meteen ook stevig het mes in de export van materiaal dat van belang kan zijn bij de oorlogsvoering (camera’s, processoren, transistors, kleine wapens), van onderdelen voor de vliegtuigindustrie, bepaalde chemicaliën en van diensten waarvan de Russische industrie sterk afhankelijk is. Ook die krijgt dus een nieuwe oplawaai.

Daar bovenop mogen geen zaken meer worden gedaan met de Russische maritieme sector en mogen EU-ingezetenen niet langer deel uitmaken van het bestuur van Russische staatsbedrijven.

Een belangrijke en omstreden stap bovenop het olieprijsplafond is een verbod op het vervoer van Russische olie waarvan de prijs boven het prijsplafond uitkomt. Banken en verzekeraars kregen al eerder een verbod op diensten aan de Russische oliesector, nu voor een deel dus ook de transportwereld. Griekenland, Cyprus en Malta – drie lidstaten met een stevige tankervloot – kregen gedaan dat Brussel er nauw op toeziet dat deze olietransporten niet door derden worden overgenomen, maar waterdicht is dat systeem nog niet.

Verder overleg in bijvoorbeeld de G7 moet voorkomen dat tankers onder bijvoorbeeld een Panamese vlag gewoon blijven doorvaren. Afhankelijk van verdere besluitvorming in de Raad (de lidstaten) zou het prijsplafond voor ruwe olie moeten ingaan op 5 december, dat voor geraffineerde olieproducten op 5 februari.

Sinds het begin van de oorlog heeft de EU een eind gemaakt aan ongeveer een derde van haar export naar Rusland. Van de goederenstroom in omgekeerde richting is zelfs bijna 60 procent verboden, zeggen EU-bronnen.

In hun achtste sanctiepakket voegen de lidstaten ook weer een reeks personen toe - er zijn 37 nieuwe namen toegevoegd - aan hun zwarte lijst van Russen die niet meer naar Europa mogen reizen en van wie eventuele tegoeden in Europa worden bevroren. Het gaat onder meer om betrokkenen bij de schijnreferenda, militairen en bedrijven die leveren aan het Russische leger en personen die desinformatie over de oorlog verspreiden.

Zo mag de Russische filosoof Aleksandr Doegin, geregeld versleten voor huisideoloog van president Vladimir Poetin, de EU niet meer binnen en ziet hij eventuele bezittingen daar bevroren. Hetzelfde geldt voor een aantal Russisch gezinde bestuurders uit de ingelijfde regio’s. Ook twee artiesten die de oorlog luidkeels aanmoedigen staan op de nieuwe sanctielijst, evenals de topman van wapenfabrikant Kalasjnikov.

Volgens goed ingelichte bronnen zou België - onder invloed van het Waals gewest - in de discussie op Europees niveau zijn bezorgdheid uitgedrukt hebben over verdere beperkingen van de handel in Russisch staal. Ons land zou voor een overgangsperiode hebben gepleit.

Niet toevallig sprak PS-Kamerlid André Flahaut maandag van het risico op fabriekssluitingen. “Als we dit achtste sanctiepakket goedkeuren, is het duidelijk dat in België twee fabrieken van (het Russische staalbedrijf) NLMK in Clabecq en La Louvière rechtstreeks zullen worden getroffen”, zei hij. Desondanks wordt de Russische staalindustrie dus wel degelijk geviseerd met de nieuwe sancties. Zo komt er het verbod op de import in Europa van afgewerkte en half-afgewerkte staalproducten uit Rusland, met weliswaar een overgangsperiode voor bepaalde half-afgewerkte producten.

Wat geen deel uitmaakt van het nieuwe pakket, zijn dus Russische diamanten. Daar was in België heel wat om te doen, wegens de aanwezigheid van de diamanthandel in Antwerpen. Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit), zelf afkomstig van Antwerpen, is daarover niet te spreken.

“Diamanten zijn bij uitstek een cadeau dat we aan onze geliefden geven. Dat de oorlog in Oekraïne hiermee gefinancierd wordt, is bijzonder cynisch”, zegt ze. “Alrosa, het belangrijkste diamantbedrijf van Rusland, heeft zeer nauwe banden met het Kremlin. De winst van dat bedrijf spijst de Russische staatskas en dus ook hun oorlogsmachine. Het is dan ook onbegrijpelijk dat Russische diamanten niet op de lijst met sancties staan.”

Volgens Van Brempt leggen landen als het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland wel sancties op aan de Russische diamanthandel. “We zijn de enige grote speler die de Russische diamant ongemoeid laat. Dat kan niet. Bovendien staat de ethische geloofwaardigheid van onze diamantsector op het spel. Dat Antwerpen, die terecht de reputatie wil hebben een duurzaam diamantcentrum te zijn, toch lobbyt tegen sancties, is onaanvaardbaar. Niemand wil immers een diamant waar bloed aan kleeft.”