Twee weken geleden opende de Commissie een onderzoek naar de onderwijswet die op 4 april goedgekeurd werd door het Hongaarse parlement. Op basis van die wet kunnen buitenlandse onderwijsinstellingen hun licentie verliezen als ze geen campus hebben in hun thuisland.

De wet lijkt bedoeld om de gerenommeerde Central European University (CEU) in Boedapest te dwingen de deuren te sluiten. De Engelstalige universiteit werd na de val van het communisme opgericht door de Amerikaans-Hongaarse miljardair en filantroop George Soros, een van de aartsvijanden van premier Viktor Orban. Soros financiert ook een reeks Hongaarse ngo’s die harde kritiek formuleren op het Hongaarse beleid inzake vluchtelingen of de besteding van Europese subsidies.

Tegenstanders zien de wet als een nieuwe poging om onafhankelijke instellingen, waaronder de media en ngo’s, onder strengere overheidscontrole te krijgen. In Boedapest is dagenlang geprotesteerd tegen de wet.

Verandering

In het Europees Parlement is gedebatteerd over Hongarije in het bijzijn van de Hongaarse premier. Guy Verhofstadt vertelde hoe hij in 1989 onder de indruk was van Orban bij de eerste vrije verkiezingen van het land na de val van de Muur. “Maar sinds 1990 is er veel veranderd. U bent veranderd. U hebt uw liberale principes verzaakt. U hebt ze geruild voor autocratie. Het is intussen een lange lijst. Kritische media wegjagen. Ngo’s lastigvallen. Uw poging om de doodstraf weer in te voeren. En nu hebt u besloten om een universiteit te sluiten. Wat volgt nog? Boeken verbranden?”

De fractieleider van de liberalen vergeleek het huidige Hongarije met de tijd van het communisme met protectionisme en buitensporig nationalisme. “U hebt de waarden van de EU ondertekend. (...) U hebt ze allemaal met de voeten getreden. En toch wil u dat Hongarije lid blijft van de EU. (...) U wil het Europese geld behouden en niet de waarden. Dat is niet moedig. Dat is laf.”

Inbreukprocedure

“De ontwikkelingen in Hongarije zijn zeer zorgwekkend”, zei ook Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie in het Europees Parlement. Na een ‘grondige juridische analyse’ van de wet besluit de Commissie dat hij in strijd is met de regels van de Europese interne markt. De vrijheid van vestiging, de vrijheid van dienstverlening, maar ook het recht op academische vrijheid, het recht op onderwijs en de vrijheid van ondernemerschap zijn allemaal in het gedrang.

De Commissie heeft de Hongaarse regering een brief gestuurd met haar opmerkingen, die heeft een maand de tijd om te reageren. Dat is een eerste stap in de inbreukprocedure. De kans dat Hongarije effectief gestraft wordt is klein, want dat moet door alle 27 andere lidstaten unaniem gesteund worden. Brussel hoopt vooral op een compromis met Hongarije.

Compromis

Orban verdedigde zijn beleid in het parlement. “Het is mijn taak en plicht om ervoor te zorgen dat Hongaarse en Europese universiteiten op een gelijk speelveld staan tegenover buitenlandse universiteiten, hoe machtig ze ook zijn.” Eerder had hij al gezegd dat de wet bedoeld is te voorkomen dat buitenlandse universiteiten dubieuze diploma’s afleveren.

“Hongarije vindt dat de EU belangrijk is”, zei Orban, die voor hervormingen pleit en niet meer bevoegdheden naar Brussel wil overhevelen. “In heel wat opzichten zijn we niet blij over hoe de Unie functioneert. We moeten een duidelijke diagnose opstellen. We willen graag vrijuit spreken, ook al weten we dat het niet altijd evengoed ontvangen wordt.”

“We hebben de regels van de club altijd gerespecteerd”, besloot Orban. “Het gaat om rechten en plichten. We zijn er altijd in geslaagd om ingewikkelde problemen op te lossen. Dat zal ook nu lukken.”