Tien jaar na "De weg naar Mekka" trekt zanger,  filosoof en tv-maker Jan Leyers opnieuw door Europa. Zijn uitgangspunt: hoe is het gesteld met de islam in Europa?

"Het is opnieuw een verkenningsreis van een meer dan gemiddeld geïnteresseerde leek naar iets wat mij al heel lang boeit en fascineert", legt Leyers uit. ""De weg naar Mekka" ging over de moslimwereld ver weg, Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Iran. Tien jaar later is de wereld ginder veranderd, je zou die reis ook niet meer kunnen maken nu, tenzij met een kogelvrij vest. Op een vreemde manier keken Europeanen toen naar de islam alsof het een optie was om het nog zonder te doen. Toen kon dat ook al niet, maar dat gevoel was er nog. Nu, tien jaar later, is het psychologisch ook veel dichter gekomen, ook door de aanslagen. De kwestie is alleen maar prangender geworden."  

"Er wordt veel gepraat over moslims in Europa en we hebben een Europese verlichte islam nodig. En ik dacht, ik weet niet goed wat ik mij bij moslims in Kopenhagen, Parijs, Boedapest en Nice moet voorstellen. Door deze reis ben ik op die plaatsen in een andere omgeving terechtgekomen."

Op een Europese islam zitten weinig Europese moslims te wachten, volgens Leyers. "Maar hoe moslims in Europa zich voelen, dat verschilt enorm van land tot land. In Groot-Brittannië (foto onder) zegt elke moslim je: dit is het beste land ter wereld, hier kunnen we doen en zeggen wat we willen. Da's heel anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk. Daar is de mentaliteit: we willen van iedereen een Fransman maken. Dat heeft zijn wortels ook in de koloniale geschiedenis. Britse moslims koesteren geen wrok tegen de overheid, iets wat in Frankrijk ook heel anders is."

"Eén van de grote problemen is dat moslims niets liever willen dan de wereld en de mensen overtuigen van hun goede bedoelingen", vervolgt Leyers. "Het probleem is dat het niet gaat over een twijfel aan goede bedoelingen, maar wel over hoe je met elkaar omgaat, of je al dan niet een hand geeft, of je je gezicht laat zien aan het andere geslacht. In het noorden van Engeland liep ik in een supermarkt tussen 40 à 50 vrouwen volledig in nikab. Dat is een hele vreemde film waarin je terechtkomt. Ik denk dat dat het pijnpunt is. Niemand twijfelt aan de goede bedoelingen, maar je hebt toch het gevoel: ik voel me er niet zo lekker bij. "

De tocht van Leyers start in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië en Herzegovina.  "De islam er al zo'n 500 jaar onafgebroken aanwezig, het is er de godsdienst met de langste traditie. Wat het interessant maakt, is dat de islam er geen -wat hij nog altijd voor de gemiddelde Vlaming is - exotische nieuwkomer is en moslims zijn er geen minderheid. Je krijgt er bij wijze van spreken de kans om de islambeleving mee te maken, niet gehinderd door veel van die problemen die wij hier hebben, net doordat het een minderheid is die vaak stiefmoederlijk wordt behandeld."

"Je komt in een bergdorp en iedereen is daar moslim. Dat is een totaal andere feel, heel liberaal ook en veel minder strikt volgens de regels zoals je toch meer en meer in andere Europese steden ziet. In dat bergdorp was iedereen moslim, maar de vrouwen gingen gekleed zoals mijn tante Leona: een ouderwetse rok tot onder de knie en haar in een permanent. Bij een moslima hebben wij meteen een beeld, maar dat wordt in Bosnië helemaal bijgesteld."

"Allah in Europa" is vanaf maandag 11 september om 21.15 uur te zien op Canvas en op vrtnu.be.