© Kippa

Berichten over je eigen broodheer: drie vragen over de berichtgeving rond Bart De Pauw

Makkelijk is het niet, berichten over je eigen broodheer. En de zaak-Bart De Pauw ligt natuurlijk sowieso moeilijk omdat niet alle details bekend zijn. Bart De Wever waarschuwde voor “trial by media”, Bert Anciaux had het over “sensatiedrang” en over “journalisten die vooral het gelijk van hun broodheer willen bewijzen”.

ombudsman
Tim Pauwels

1 . Wordt er niet te veel over bericht?

Verschillende burgers hebben me laten weten dat ze de aandacht voor de zaak “te veel” vonden. Media hebben inderdaad nogal eens last van kuddegedrag. Maar er zijn ook weinig mensen op wie de afkorting “BV” zo van toepassing is als op Bart De Pauw. Dat alleen al maakt het voor alle media onmogelijk om hier alleen op pagina 14 over te berichten. Nog los van het feit dat ook het onderliggende probleem, grensoverschrijdend gedrag, uiteraard erkenning en aandacht waard is. Ethisch aflijnen wat “te veel” is, is niet eenvoudig. Persoonlijk heb ik weinig bijdragen gezien die me niets meer bijbrachten of die inhoudelijk leeg waren.

Maar ik ben me er scherp bewust van wat een gezamenlijke stormloop van de media kan betekenen als je de kudde op je ziet afkomen. En vooral… wat het kan betekenen voor je gezin en je naasten. Summiere berichtgeving was voor zo’n publiek figuur moeilijk denkbaar en zou de speculatie en de foute berichten op sociale media alleen maar versterkt hebben. Maar intussen mag het stof ook wel weer gaan liggen.

2 . Trial by media?

Trial by media betekent: de pers die zelf oordeelt en veroordeelt. Daar wordt in het algemeen voorzichtiger mee omgegaan dan de buitenwereld vaak vermoedt. Iemand identificeren in een justitiecontext bijvoorbeeld is niet altijd evident. Je probeert ook discipline te handhaven in formuleringen. Dus niet “de dader” maar “de vermoedelijke dader”. Ik maak me weinig illusies over het effect van die voorzichtigheid bij mensen die hun veroordeling al klaar hebben. Maar ethiek doe je ook voor jezelf. Het is erg belangrijk dat VRT NWS vermijdt om al te snel standpunt in te nemen. Zo heeft de deontologische adviesraad in deze zaak gevraagd aan de redacties om over “mogelijke slachtoffers” te spreken in plaats van over “slachtoffers”.  Een detail, maar belangrijk.

"Alles wordt op straat gesmeten"

“Alles wordt op straat gesmeten”, zegt Bert Anciaux wanneer het over gerechtsverslaggeving gaat. Dat is een grove veralgemening die een oud-minister eigenlijk onwaardig is. VRT NWS heeft soms heel wat meer informatie over een strafdossier dan wordt meegegeven, precies omdat de privacy van getuigen, slachtoffers of dader ook zijn belang heeft. Kent u nog het Chiromeisje uit Kessel-Lo dat haar baby achterliet in de Chirolokalen? Haar naam zult u van van VRT NWS niet gehoord hebben, hij werd bewust nooit vermeld in de berichtgeving.

Maar het is wel degelijk zo dat justitieverslaggeving het onderzoek soms zo goed kent dat een bekentenis, DNA-stalen, of andere harde bewijzen al in de media zijn voor ze op de rechtbank komen. Justitie werkt - soms terecht - ook zo langzaam en grondig dat media vanuit hun eigen logica niet kunnen wachten. Een geslaagd huwelijk wordt het nooit tussen pers en Justitie. Maar een wederzijdse verstandhouding moet wel kunnen. Er zullen aan beide zijden fouten gebeuren. Maar het is pertinent onjuist dat de Justitiecel van VRT uit “sensatiedrang” “te pas en te onpas” dingen op straat zou gooien. Met karikaturen komen we niet verder. Maar delicaat is het wel. In geval van fouten of verkeerde inschattingen hou ik me beschikbaar om de klacht te behandelen.

3. Spreekbuis van de broodheer?

VRT NWS is niet de spreekbuis van de VRT-directie. Het principe is dat VRT NWS over het eigen huis moet kunnen berichten zoals over elk ander bedrijf. Dat is ook waar de redactionele autonomie uit het redactiestatuut over gaat. Als er in de gebouwen van de VRT een huiszoeking plaatsvindt, wordt er niet aan de CEO gevraagd of dat mag worden gefilmd. De cameraploeg wordt gewoon gestuurd. Autonomie weet u wel.

Daarom kunnen Bart De Pauw en bijvoorbeeld Jan Verheyen ook perfect op VRT NWS-platformen de beslissing van de VRT-directie bekritiseren. Het is belangrijk dat dat ook in de details wordt volgehouden. Af en toe hoorde je een presentator nog wel eens zeggen dat iets “hier” was besloten. Dat hoort niet. Ook al zitten ze in hetzelfde gebouw, VRT NWS is “hier” en de directie is (bij wijze van spreken) “daar”.

De directie is wezenlijk een andere instelling dan de Nieuwsdienst. Vreemd was ook hoe naar de CEO wel eens verwezen werd als “mijnheer Lembrechts” terwijl journalisten zelden naar bijvoorbeeld ministers verwijzen als “mijnheer Jambon”. Aan de interne cultuur kan het niet liggen: VRT is een voornamenbedrijf en ook de CEO wordt intern gewoon aangesproken als “Paul”.  Die “mijnheer” duidt vooral op wat onwennigheid om over de eigen CEO afstandelijk te spreken. Overigens kwam “mijnheer Lembrechts” ook voor in het interview dat Freek Braeckman had met Bart De Pauw in de nieuwsuitzending van VTM. 

"Te keer gaan"

Bert Anciaux heeft het over journalisten die alleen de bedoeling hebben het gelijk van hun broodheer (de VRT-directie) te bewijzen. Het radioduidingsprogramma “De ochtend” zou “tekeergegaan” zijn in een interview met Bart De Pauw.  Het interview bij VTM zou dan weer wel correct zijn geweest. Ik heb beide interviews beluisterd en ik merk weinig verschillen. Het is juist dat in "De ochtend" de toon iets kritischer is en dat er wat vaker wordt onderbroken. Voor het onderbreken denk ik overigens dat dat gewoon ook te maken heeft met het feit dat Bart De Pauw telefonisch werd geïnterviewd, wat de interactie altijd moeilijker maakt. Inhoudelijk werden er zeer vergelijkbare vragen gesteld. In beide gevallen gaat het naar mijn oordeel gewoon om een goed interview.

Journalistiek bedrijven, meer niet

De redacties van VRT NWS horen geen standpunt te hebben over de beslissing van de directie.  VRT NWS moet gewoon verslag uitbrengen van een verregaande beslissing van die directie én van het wederwoord van Bart De Pauw daarop. Meer niet. De theorie is eenvoudig, maar de praktijk blijft natuurlijk lastig. Collega Dimitri Anthonissen van Het Laatste Nieuws zag het zo :

Miljoenen beoordelaars

Bert Anciaux heeft dan weer wel gelijk op een ander punt. Uit respect voor de privacy van de mogelijke slachtoffers, kunnen er geen details gegeven worden over de sms’en die grensoverschrijdend zouden zijn geweest, vindt de VRT-directie.  Dat is vervelend in een samenleving waar grote groepen mensen kennelijk zelf in een jury willen zitten om te oordelen of de beslissing van de VRT-directie wel terecht was.

Aan de vele klagers die mij vragen om een standpunt in te nemen over de beslissing van de directie kan ik alleen zeggen dat ik uitsluitend bevoegd ben voor het journalistieke werk. Ik heb het rapport niet gezien. Wat logisch is, aangezien de klachten niet over VRT NWS gaan. Ik kan en wil geen oordeel uitspreken. Net zo min als de nieuwsredacties dat moeten doen.

Justitie heeft intussen de zaak in handen genomen. In afwachting hebben we nood aan goede verslaggeving én aan opiniëring die ook al eens durft te zeggen: ik ken de details niet. Dus ik wacht even met oordelen.

Meest gelezen