Waarom de Europese weerstand tegen China groeit
Door nieuwe antidumpingsmaatregelen probeert Europa zich vooral te beschermen tegen China, dat al jaren goedkope producten "dumpt" op de Europese markt. Europa schakelt dus een versnelling hoger. Volgens de Chinezen is het “verkapt protectionisme”, en daar kunnen ze niet mee lachen. Maar komen de maatregelen niet te laat?
Er valt in Europa niet meer naast de toenemende economische
macht en invloed van China te kijken. Ook in ons land is het lijstje van Chinese investeringen de voorbije jaren steeds groter geworden: de Volvo-fabriek in Gent, technologiebedrijven, voetbalclubs, containerterminals in onze havens, shoppingcentra, luxemerken, winkelketens, hotels, een bank. Voor het Canvas-programma "Checkpoint" onderzocht ik deze Chinese investeringen. Ik wilde nagaan wat er achter zit, of het inderdaad “win-win” is zoals de Chinezen ons graag laten geloven, en of onze toegenomen argwaan en weerstand terecht zijn.
Een slimme diplomatie moet ons helpen overtuigen dat de investeringen een goede zaak zijn voor ons land.
De investeringen blijken deel uit te maken van een uitgekiende strategie: China wil het Euraziatische continent integreren, en kan daarom niet afwezig zijn in het hart van Europa. Met verschillende overnames van bedrijven willen de Chinezen van ons land een belangrijke uitvalsbasis maken. Een slimme diplomatie moet ons helpen overtuigen dat de investeringen een goede zaak zijn voor ons land. De Chinese overheid gebruikt daarvoor ook verschillende instellingen en organisaties die gesponsord worden met Chinees overheidsgeld, denk maar aan de Confuciusinstituten en andere culturele centra. Ook denktanks en
onderzoeksgroepen aan onze universiteiten worden gesponsord via Chinese bedrijven. De grens met Chinese staatspropaganda blijkt flinterdun.
Nieuwe Zijderoute
Dit alles sluit naadloos aan bij een veel groter verhaal. De Chinese leider Xi Jinping steekt het niet meer onder stoelen of banken: China is geen ontwikkelend land meer, maar heeft de tomeloze ambitie om de nummer één van de wereld te worden. Daarvoor heeft Peking de toegang nodig tot wereldwijde energienetwerken en grondstoffen. En daar heeft Xi iets
op gevonden : met het prestigieuze masterplan One Belt One Road wil hij een nieuwe Zijderoute creëren en infrastructuur uitbouwen over land en zee, richting het westen.
Het project moet op de eerste plaats de eigen economie op volle toeren laten draaien. Maar de Chinese regering weet het handig te verpakken en beweert dat ook heel Europa daarvan zal meeprofiteren. Alweer
“win-win” dus. Uiteraard dient de nieuwe Zijderoute ook om de eigen
overcapaciteit uit te voeren. Ideaal voor meer dumping dus op onze markten. Echt nieuw is het plan trouwens niet, ook de Romeinen hadden destijds iets gelijkaardigs met hun heirbanen. Bovendien is het een handig propaganda-instrument dat het nationaal nationalisme in eigen land moet aanwakkeren.
Geen communisme
De argwaan en weerstand tegen China is niet onbegrijpelijk. In Europa stellen we vraagtekens bij de plannen van de Chinese regering. Dat heeft uiteraard vooral te maken met de aard van de Chinese economie en de rol van de Communistische Partij. De Chinese economie is sinds de hervormingen door Deng Xiaoping eind jaren ’70 zeer sterk centraal gestuurd. Het is niet echt een vrijemarkteconomie, maar ook geen traditionele communistische planeconomie. Van het communisme zoals Lenin het 100 jaar geleden voor ogen had is trouwens al lang geen sprake meer in China.
Omdat de Partij, de regering en de economie zo sterk met elkaar vervlochten zijn, kon China de voorbije decennia reuzensprongen maken. Het belang van de staat is verheven boven het belang van het individu. Er is geen scheiding der machten. Zowat elke Chinees, op enkele dissidenten na, is ervan overtuigd dat de Partij ook het beste voorheeft en de Chinese droom in ieders handbereik ligt. Van beknotting van mensenrechten liggen ze daar niet wakker. En ergens klopt het natuurlijk: nooit eerder werden zoveel mensen uit de armoede gehaald als in China de voorbije decennia, en dat is de verdienste van de Partij. En zolang iedereen het beter heeft, hoeft de Partij niet te vrezen voor haar voortbestaan.
Sinds zijn aantreden als president probeert Xi Jinping, die trouwens steeds meer trekken vertoont van Mao Zedong als Grote Roerganger, de touwtjes nog strakker in handen te nemen. Met het negentiende Nationale Partijcongres in Peking werd dat nog eens bevestigd. Zelfverzekerd zette hij de koers uit voor de komende decennia, alsof China zich onder zijn bewind waagt aan een tweede Grote Sprong Voorwaarts. Een langetermijnvisie waar we bij ons alleen maar van kunnen dromen.
De Eandis-saga
Juist omdat overheid en economie zo met elkaar verstrengeld zijn, is ook de grens tussen Chinese staatsbedrijven en privébedrijven bijzonder moeilijk te onderscheiden. Het is allemaal wat wazig. Vaak hebben managers van privé-bedrijven ergens wel een link met de partij. Bovendien is het ook de Chinese regering die via een staatsbank uiteindelijk bepaalt of een privébedrijf in het buitenland mag investeren of niet.
De argwaan tegenover China speelde ook mee in de hele Eandis-saga. Zowat een jaar geleden stond Vlaanderen op z’n kop toen bekend raakte dat er een investeringsakkoord was tussen de energienetwerkbeheerder en het Chinese staatsbedrijf State Grid. Uiteindelijk is het akkoord afgesprongen, maar dat gebeurde niet zonder slag of stoot. Ondermeer de Belgische staatsveiligheid waarschuwde ervoor dat de deal niet zonder
gevaren is.
Gelijk speelveld
De poging van State Grid om zich te integreren in ons energienetwerk past naadloos in een grotere strategie van de Chinese overheid om een mondiaal hoogspanningsnetwerk te bouwen. Dit netwerk moet tegen 2050 wereldwijd duurzame energie kunnen transporteren en een oplossing bieden aan problemen zoals energietekorten, milieuvervuiling en klimaatverandering. In theorie zou het ook kunnen betekenen dat China met zo’n stroomsnelweg ook bij ons tegen concurrerende prijzen elektriciteit kan verkopen. Zeker met de geplande sluiting van de kerncentrales in ons land zou dit de Chinezen geen windeieren leggen.
Peking verwacht dat bedrijven zoals State Grid wereldwijd vrije toegang krijgen. Maar omgekeerd is dat niet het geval. Europese bedrijven hebben het nog steeds moeilijk om door te dringen in de Chinese markt. Strategische sectoren zoals energie zijn zelfs verboden terrein voor buitenlandse investeerders. Er is dus nog steeds geen gelijk speelveld.
Als je kijkt naar de impact van China op de groei van onze samenleving, dan is die negatief.
Koopjesperiode
De Chinese overheid is erin geslaagd om de onmetelijke geldreserves die het de voorbije jaren heeft opgebouwd strategisch aan te wenden. Die reserves zijn afkomstig uit het handelsoverschot, omdat het land meer producten uitvoert dan invoert. Het gaat om miljarden euro’s die China gebruikt om in het buitenland te investeren, door bijvoorbeeld ook in ons land bedrijven op te kopen.
“Het is dan ook koopjesperiode in Europa voor de Chinezen”, zegt
VUB-professor Jonathan Holslag laconiek. “Via onze handelstekorten maken we de Chinezen slapend rijk. Sommige Vlaamse politici vinden het vervelend dat er geld vloeit naar Wallonië. Maar wist je dat we op basis van cijfers van de Nationale Bank de voorbije jaren 17 miljard euro naar China hebben laten vloeien, in ruil voor 1 à 2 miljard aan Chinese investeringen?”
Holslag geeft toe dat er voor individuele bedrijven op korte termijn wel een win-winsituatie mogelijk is. “Maar als je kijkt naar de impact van China op de groei van onze samenleving, dan is die negatief. Onze overheid slaagt er maar niet in om strategisch te denken zoals de Chinese overheid en
het algemene belang voorop te stellen.”
Een zwak België in een zwak Europa wekt geen Chinees ontzag.
China's sterkte is dus onze zwakte. Blijft de vraag hoe we met China moeten omgaan. Proberen we een graantje mee te pikken van de Chinese groei? Of snijden we hiermee op lange termijn in ons eigen vel? We moeten ons in elk geval meer bewust zijn van het strategische plan van China, zonder terug te vallen op protectionistische maatregelen. En vooral iets doen aan onze eigen beeldvorming in China.
Want heel wat Chinezen beschouwen Europa letterlijk als het verleden. "Jullie Europeanen rusten teveel op jullie lauweren en klagen alleen maar. Terwijl wij Chinezen harde werkers zijn," krijg ik te horen van een Chinese onderneemster in Limburg. Wie even in het bruisende en dynamische deel van China is geweest, kan haar niet volledig ongelijk geven.
Het is aan ons om te tonen dat dat beeld niet klopt. Dat ook wij innovatief en vooruitstrevend zijn. Het kan ook geen kwaad om waakzaam te blijven en op onze strepen te staan. Want als er iéts is wat Chinezen respecteren, dan is het een sterke sparringpartner. Een zwak België in een zwak Europa wekt geen Chinees ontzag.