ImageGlobe

Helpen antidepressiva echt tegen depressie en zijn ze ongezond voor tieners? 5 vragen en antwoorden

Het aantal tieners dat antidepressiva inneemt, is opnieuw gestegen. Dat blijkt uit cijfers van de Onafhankelijke Ziekenfondsen. 1,7 procent van de aangesloten tieners tussen 12 en 18 jaar nam in 2022 antidepressiva, tegenover 1,1 procent in 2018. Maar kunnen antidepressiva een depressie genezen of zijn ze juist schadelijk voor kinderen en jongeren? Waarom gaan niet meer jongeren in therapie? We stellen onze vragen aan enkele kinder- en jeugdpsychiaters.

Wat doen antidepressiva?

Antidepressiva verhogen de hoeveelheid serotonine in de hersenen. Dat is een neurotransmitter, een chemische stof die zenuwprikkels in de hersenen doorgeeft, die ervoor zorgt dat je goed slaapt, goed eet en je goed in je vel voelt. Antidepressiva zorgen er dus voor dat je je opnieuw beter voelt en weer normaal kan functioneren.

"Mensen met een depressie hebben nochtans niet per se een tekort aan serotonine", zegt psychiater Stephan Claes van het Universitair Psychiatrisch Centrum (UPC) van de KU Leuven. "We hebben tot nu toe nog niet helemaal ontrafeld hoe antidepressiva precies werken."

Kan je genezen door antidepressiva?

Antidepressiva verlichten de symptomen van een depressie, maar echt genezen doen ze niet. Toch hebben antidepressiva wel degelijk nut. "Bij ernstige depressies is het belangrijk dat die niet te lang blijven duren, omdat de kans op herval dan groter wordt", zegt kinder- en jeugdpsychiater Hilde Sijmons (UPC KU Leuven). "Het is altijd een heel moeilijke afweging of je beter wel of geen medicatie geeft."

Antidepressiva helpen, maar echt genezen doen ze niet

Volgens de richtlijnen moet er altijd eerst gestart worden met gesprekstherapie, zeker bij kinderen en jongeren. "Medicatie heeft geen centrale plaats bij de behandeling van depressie. Psychologische therapieën zijn veel belangrijker", zegt Eric Schoentjes van het UZ Gent.

"Enkel medicatie nemen helpt, maar het heeft weinig zin." Antidepressiva moeten een half tot een jaar lang genomen worden om blijvend effect te hebben. Enkel via psychotherapie kan de echte oorzaak van de depressie, dikwijls een trauma of overmatige stress, worden weggenomen.

BEKIJK - Wat is de meest efficiënte manier om een depressie te bestrijden? Praten of pillen? Professor Koen Demyttenaere geeft het antwoord in een college van "Universiteit van Vlaanderen":

Is het ongezond om antidepressiva te nemen?

Zoals elk medicijn kunnen antidepressiva lichamelijke bijwerkingen hebben. Volgens dokter Schoentjes zijn de bijwerkingen op lange termijn niet alarmerend, maar is er voorlopig ook nog niet genoeg onderzoek gevoerd naar de effecten ervan. 

"Behandeling met antidepressiva is veilig", zegt dokter Sijmons. "Een goede opvolging van zowel de effecten op de depressieklachten als van de ongewenste neveneffecten helpt om tot een optimaal resultaat te komen. De behandeling met antidepressiva stopt ook bij gunstig effect."

Waarom worden ook kinderen en jongeren depressief?

"We weten dat het voor 30 tot 40 procent genetisch bepaald is of je gevoelig bent voor het ontwikkelen van depressies", zegt professor Stephan Claes. "Al betekent dat niet dat je effectief depressief zal worden. De overige 60 tot 70 procent wordt bepaald door omgevingsfactoren."

Een depressie ontstaat door langdurige stress of een trauma. Ook kinderen en jongeren kunnen op jonge leeftijd al te maken krijgen met stress. Denk maar aan de hoge prestatiedruk op school, pestgedrag door medeleerlingen, ouders die scheiden of het overlijden van een familielid. Het stress-systeem wordt hierdoor verstoord.

"Er is meer en meer oog voor het welzijn van jongeren. Er zijn dus ook meer jongeren die een behandeling krijgen", zegt dokter Sijmons. "Kinderen tussen 6 en 12 jaar lopen 1 tot 2 procent risico om een depressie te krijgen. Bij adolescenten stijgt dat percentage fors tot 8 procent. Vooral meisjes lopen kans om depressief te worden, tot 2 keer meer dan jongens."

Ouders weten vaak niet hoe hun kinderen zich voelen en waar ze terechtkunnen voor hulp

"Meestal zijn er bij de jongeren al aanwijzingen dat ze zich niet goed voelen vóór ze depressief worden. Voorbeelden zijn slaapmoeilijkheden, zich meer terugtrekken uit het gezin, minder contact met vrienden, minder goede schoolresultaten..."

"Deze kenmerken lijken op zich te weinig alarmerend om hulp in te roepen. Nochtans kan het tijdig op zoek gaan naar de achterliggende redenen, en oplossingen hiervoor bedenken, een depressie voorkomen of ze minder ernstig maken."

"Jongeren zijn op hun ouders aangewezen om toegang tot de gezondheidszorg te bekomen. Maar ouders weten vaak ook niet hoe hun kinderen zich voelen en waar ze terechtkunnen", zegt Sijmons. "Sensibilisering van ouders, de gezondheidszorg, scholen en de maatschappij om tijdig met jongeren over hun moeilijkheden te praten is dus nog nodig."

Waarom volgen niet meer jongeren therapie?

"Er zijn nog heel wat drempels te overwinnen om in therapie te gaan", zegt dokter Sijmons. "Jongeren dienen te leren (h)erkennen dat ze moeilijkheden hebben. Ze hebben voldoende steun nodig van ouders, vrienden, school en de maatschappij om hun mentaal welbevinden voorop te stellen. Anderzijds dient hulp in de geestelijke gezondheidszorg ook betaalbaar te zijn."

"Jongeren moeten soms een wachttijd doorlopen van meer dan 6 maanden en daardoor kan het gebeuren dat huisartsen tijdens die wachttijd alvast antidepressiva voorschrijven", zegt Liesbeth Roelandt van de Onafhankelijke Ziekenfondsen.

Het is gemakkelijker om een pilletje in te nemen dan uren bij een psycholoog te gaan zitten

Stephan Claes, psychiater UPC KU Leuven

Een andere oorzaak ligt bij de maatschappij en patiënten zelf. "Mensen verwachten een gemakkelijke oplossing als ze ziek zijn", zegt professor Claes. "Het is gemakkelijker om pilletjes in te nemen dan uren bij een psycholoog te gaan zitten. De stap naar een psycholoog is ook nog altijd moeilijk voor veel mensen. Al is dat taboe stilaan toch een beetje aan het verdwijnen."

Federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) komt vandaag ook met een sensibiliseringscampagne die zich richt tot artsen om niet te snel antidepressiva voor te schrijven. Patiënten die wel antidepressiva voorgeschreven krijgen, moeten zeer nauw worden opgevolgd. En er moet vanaf het begin van de behandeling al nagedacht worden over het afbouwen van de medicijnen.

Meest gelezen