De wet die bepaalt dat nagenoeg alle misdaden kunnen berecht worden in gewone rechtbanken, en dus niet meer voor een hof van assisen moeten komen, is een schending van de Grondwet. Dat zegt het Grondwettelijk Hof donderdag in een arrest. De behandelingen voor een correctionele rechtbank verzekert niet dat mensen die dezelfde misdaad hebben gepleegd, ook op dezelfde manier worden berecht, zegt het Hof. De vonnissen van zaken die door de wet gecorrectionaliseerd waren, blijven wel overeind.

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zorgde vorig jaar voor een omwenteling in het gerechtssysteem met zijn tweede ‘Potpourri-wet’. Ook het hof van asissen kreeg daarmee een grondige hervorming: alle misdaden kunnen sindsdien voor een gewone correctionele rechtbank komen, want assisenprocessen zijn duur en tijdrovend en moeten eerder uitzondering dan regel zijn, was de redenering.

Onder meer de Mensenrechtenliga stapte in oktober naar het Grondwettelijk Hof om de hervorming van asissen aan te vechten. Dat zware misdaden voor de correctionele rechtbank kunnen komen, creëert rechtsongelijkheid omdat er regionale verschillen zijn. Bovendien wordt het grondwettelijk recht op een volksjury uitgehold, vonden de tegenstanders.

Het Grondwettelijk Hof geeft hen nu gelijk. “Krachtens artikel 150 van de Grondwet moeten alle criminele zaken door het hof van assisen worden behandeld. De wetgever beschikt over een ruime beoordelingsbevoegdheid om te bepalen wat onder het begrip ‘criminele zaken’ valt, maar die bevoegdheid is niet onbegrensd”, staat in het arrest.

Verzachtende omstandigheid

Het Hof heeft er vooral moeite mee dat de nieuwe regels niet verzekeren dat personen die dezelfde misdaad hebben begaan - of hun slachtoffers - overal op dezelfde manier behandeld worden. “De bestreden regeling verzekert niet dat personen die zich in dezelfde toestand bevinden, volgens dezelfde regels inzake bevoegdheid en rechtspleging worden berecht”, klinkt het.

Het Grondwettelijk Hof vernietigt nog een tweede element: de bepaling die toelaat dat het openbaar ministerie op grond van ‘verzachtende omstandigheden’ een zaak aan de correctionele rechtbank onttrekt en voor de politierechtbank brengt, is in strijd met artikel 13 van de Grondwet klinkt het. Een onderzoeks- of vonnisgerecht moet daar controle op kunnen uitoefenen, vinden de rechters.

Oplossing in de maak

Voor de gecorrectionaliseerde zaken die al voor de rechter zijn gekomen, verandert er niets. Die vonnissen blijven overeind, verzekert het Hof.

De uitspraak is bijzoner slecht nieuws voor minister van Justitie Koen Geens (CD&V), die een andere oplossing moet vinden, als hij nauwelijks nog zaken door een assisenhof behandeld wil zien. De minister reageert dat hij werkt aan een definitieve oplossing: de criminele kamers. Dat zijn speciale rechtbanken voor de zwaarste misdrijven, met 3 rechters en 4 burgers. Die hervorming zal worden opgenomen in het nieuwe Strafwetboek. Minister Geens maakt zich sterk dat hij daarmee tegemoet komt aan de kritiek van het Grondwettelijk Hof, weet VRTNws.

Voor lopende zaken, waarvan al beslist was dat ze door een correctionele rechtbank behandeld zouden worden, verandert er niks. Dat betekent dat onder meer het proces van de Kasteelmoord niet meer naar een assisenhof zal verhuizen.