Waarheen met onze energie? Finale studies hakken geen knopen door

De twee ultieme studies over het energiepact zijn vrijgegeven: één van de Gentse energie-econoom Johan Albrecht en één van het Federaal Planbureau. Het was federaal energieminister Marie Christine Marghem (MR) die de studies bestelde.

Midden december bereikte Marghem met de drie gewestelijke energieministers een akkoord over de energietoekomst van ons land. Een toekomst waarin er volop zal worden ingezet op hernieuwbare energie. Niet meer op kerncentrales: die gaan in 2025 allemaal dicht.

Maar de N-VA had reserves over die kernuitstap en vroeg meer cijfers: zouden we zonder de kerncentrales nog voldoende stroom hebben? En vooral: zou die stroom betaalbaar blijven? De twee studies moesten daarover eens en voor altijd uitsluitsel brengen. Maar dat doen ze niet echt.

Dat hoeft ook niet te verrassen. De twee nieuwe rapporten, die op nauwelijks een maand tijd moesten worden afgewerkt, liggen perfect in lijn van de vijf eerdere studies over de kernuitstap en de energietoekomst van ons land.  Ze bevestigen nog maar eens: een totale kernuitstap in 2025 is mogelijk (mits enorme inspanningen), maar zal wel duurder zijn dan twee kernreactoren tien jaar langer open te houden. Het tegendeel zou verrast hebben.

Hoeveel duurder? Dat hangt er maar van af. Van 15 miljoen euro per jaar tot 900 miljoen zegt de studie van Albrecht.  Afhankelijk van de kostprijs van het gas. De kernreactoren zullen namelijk vooral worden vervangen door gascentrales. En als die op goedkoop gas kunnen draaien, kost de sluiting van alle kernreactoren ons amper 15 miljoen euro extra.

Op tien jaar maakt dat 150 miljoen. Maar dat kan even goed 9 miljard worden, als het gas duurder wordt en de omstandigheden tegenzitten. Het Planbureau berekent hoeveel we jaarlijks extra zullen betalen voor de import van gas en elektriciteit als we al onze kernreactoren sluiten: dan zullen we tussen de 750 en 900 miljoen meer uitgeven aan geïmporteerde energie dan wanneer 2 kernreactoren 10 jaar langer open blijven. 

15 miljoen, 900 miljoen, 750 miljoen, 235 miljoen, 220 miljoen, 600 miljoen, 450 miljoen, 1 miljard…: het is een hele stoet van cijfers waarmee we het afgelopen jaar om de oren werden geslagen. Elke studie kwam met andere getallen. Want er zijn zoveel onvoorspelbare elementen in ons energielandschap dat de prijzen de komende jaren alle kanten uitkunnen. Verwarrend allemaal.

De omrekening naar kostprijs per gezin is nog meer verwarrend. Volgens de laatste berekening van het onderzoeksinstituut Energyville, amper een maand geleden, zou de kernuitstap ons jaarlijks 235 miljoen extra kosten, wat voor een gezin zou neerkomen op 21 euro per jaar. Volgens Marghem zal dat met de laatste gegevens amper 15 euro per jaar zijn. Maar als we de 900 miljoen extra van Albrecht omrekenen zal een gemiddeld gezin geen 15 euro, maar maar liefst 80 euro extra per jaar betalen. In het scenario van de goedkope gasprijzen stijgt onze stroomfactuur met amper 1,3 euro.

Ook voor de bedrijven is het koffiedik kijken. In het duurste scenario van Albrecht zou de basisstroomprijs 14% kunnen stijgen. Bij het Planbureau ligt dat rond de 7%. Ook hier krijg je heel grote variaties, met een zee aan getallen.

In die getallenzee zit wel een constante. Met of zonder de kernuitstap: onze stroom wordt sowieso duurder. Alleen zal onze stroomfactuur met de kernuitstap nog wat steviger stijgen dan zonder, maar stijgen zal ze. Want onze energieomslag zal geld kosten. Het is ook duidelijk dat vooral de gezinnen die energieomslag zullen betalen. Maar hoeveel precies, dat weet niemand.

Tweede constante: gascentrales zullen de kerncentrales vervangen. En dat zullen er behoorlijk wat moeten zijn. Eerder al berekende netbeheerder Elia dat we tegen 2025 negen nieuwe grote gasgestookte stroomcentrales nodig hebben om de weggevallen kernenergie op te vangen. Albrecht komt tot dezelfde inschatting: negen centrales. Het planbureau spreekt van 6 centrales. Maar daar wijzen ze erop dat dat er wel eens veel meer zouden kunnen zijn.

Het Planbureau kijkt ook wat er in onze buurlanden gebeurt. En stelt vast dat Frankrijk ook zijn nucleaire capaciteit wil afbouwen. Waardoor we veel minder Franse stroom zullen kunnen invoeren. Als Frankrijk zijn plannen echt uitvoert, moeten we er in één klap 6 extra gascentrales bij bouwen. Dan spreken we al van 12 gascentrales. Op zeven jaar tijd. Om dat even in perspectief te plaatsen: de voorbije 7 jaar zijn er in ons land 2 nieuwe grote gascentrales gebouwd. 2 nieuwe op 7 jaar, dan wordt 9 nieuwe al een helse opdracht. En 12 nieuwe tegen 2025 lijkt dan al helemaal onhaalbaar.

Het planbureau wijst er ook op dat zelfs met het behoud van twee kerncentrales men nog nieuwe gascentrales moet bouwen. Er moeten er minstens 4 bij.  En beter nog twee. Om het uitvallen van de overgebleven kernreactoren op te kunnen vangen.

Afhankelijk van de groei van onze import, van de investeringen in hernieuwbare energie, het slim beheren van onze stroom, de groeiende opslagcapaciteit… kunnen er nog wat verschuivingen zijn. Maar de grote lijnen liggen vast: de stroom wordt sowieso duurder en zware investeringen zijn dringend nodig.

Nog voor de studies echt het daglicht hadden gezien, lieten de politici al van zich horen. Ook daar geen verrassingen: de N-VA wees onmiddellijk op de 900 miljoen euro extra kost en stelde opnieuw de kernuitstap in vraag. Voor Open VLD moet de sluiting van de kerncentrales doorgezet worden, omdat die de groei van de hernieuwbare energie zou in de weg staan.

Groen benadrukt dat de studies alweer aantonen dat een kernuitstap best wel mogelijk is. Ook SP.A, CD&V, PVDA en Vlaams Belang blijven bij hun standpunt. De twee nieuwe studies hebben dus niemand van kamp doen veranderen. Iedereen blijft vasthouden aan het eigen grote gelijk. De tijd die de studies hebben gekocht heeft jammer genoeg geen raad gebracht.

En die tijd begint zeer kostbaar te worden. Want als de kerncentrales verdwijnen, moet het nu gaan gebeuren. Nieuwe investeerders moeten er zeker van zijn dat hun stroominstallaties rendabel zullen zijn. Voor gascentrales betekent dat dat ze stroomproductie van de kerncentrales moeten kunnen overnemen. En dat er een stevige subsidie is als ze dat niet kunnen, wanneer wind en zon de stroom leveren.

Zo een subsidiesysteem uitwerken kan jaren duren. Dan moeten er nog de vergunningen komen. Ook die kunnen jaren aanslepen. Waarna de bouw pas kan beginnen. En een gascentrale bouwen duurt makkelijk 2 jaar. Kortom: als niet snel de knoop wordt doorgehakt, zullen de 2 laatste kerncentrales in 2025 gewoon niet kunnen dicht gaan. Omdat er niets is om hen te vervangen en we dreigen af te stevenen op torenhoge stroomprijzen en stroomtekorten.

Zoals de CEO van hoogspanningsnetbeheerder Elia nog stelde: “Het is geen 5 voor 12, het is 1 voor 12.” Maar dat is intussen alweer een paar maanden geleden. En de klok, die tikt intussen genadeloos verder.