OPINIE: "Herleid rechtvaardigheid niet tot de zoveelste belasting waar de echte grote vermogens toch aan ontsnappen"

Laat ons terugkeren naar de oorsprong van het eigendomsrecht. In de nasleep van de Franse Revolutie werd in 1789 de Déclaration des droits de l’homme et du citoyen opgesteld. Hierin werd het eigendomsrecht omschreven als een heilig en onaantastbaar grondrecht. Dat klopt niet. We hebben intussen geleerd dat geen enkel recht absoluut is. Toch wouden de opstellers van deze eerste mensenrechtenverklaring ons iets duidelijk maken. Het vertolkt een idee: ik mag met mijn spullen doen wat ik wil, voor zover ik daarbij anderen geen schade berokken. Vergelijk het met de vrijheid van meningsuiting: ik zeg wat ik wil, enkel en alleen maar omdat ik het wil, voor zover ik daarmee geen wetten overtreed.

Daar hebben sommige politici het vandaag moeilijk mee. Wat geeft iemand het recht om te beslissen wat er na zijn dood met zijn vermogen gebeurt? Deze vraag legt de bewijslast echter aan de verkeerde kant. Wat zou de gemeenschap het recht geven deze erfenis op te eisen?

“Het is onrechtvaardig dat iemand geld krijgt waar hij niet voor heeft gewerkt”, is één van de populaire tegenreacties dan. Heeft een lottowinnaar wel gewerkt voor zijn prijs? Een jarige voor zijn cadeau? Een kleinkind voor het maandelijks zakgeld van grootmoederlief? Is het rechtvaardig om een fortuin te erven? Het lijkt me niet meer of minder rechtvaardig te zijn dan iemand die een duur huwelijksgeschenk krijgt of een Rubens op zolder vindt.

“Het is onrechtvaardig dat iemand geld krijgt door zijn geboorte”, zegt een ander. Dat klopt. De idee dat iemand door zijn geboorte een bepaalde status verwerft hoort thuis in de middeleeuwen. De oplossing hiervoor is echter niet het heffen van torenhoge belastingen, maar net een verdere liberalisering van het erfrecht.

Een voorbeeld: het is vandaag fiscaal veel voordeliger voor kinderen om te erven dan voor een buitenstaander. De overheid moedigt dus fiscaal aan dat vermogens van ouders op kinderen overgaan, dat iemand geld krijgt door zijn geboorteband. Erger zelfs, nalaten aan je kinderen wordt niet alleen aangemoedigd, het wordt ook opgelegd. Kinderen hebben een wettelijke reserve over de helft van de nalatenschap. In mensentaal betekent dit dat de helft van alle bezittingen sowieso naar de kinderen moet gaan. Wie pretendeert de ongelijkheid in onze samenleving te willen bestrijden, zou beter hierop kritiek leveren dan voor hogere belastingen te pleiten.

Politicoloog Dave Sinardet (VUB) merkte op dat verschillende liberale denkers voor hoge erfbelastingen pleiten. Het is vanuit liberaal oogpunt onrechtvaardig dat iemand louter door het gezin waarin hij geboren wordt betere startkansen heeft. Een 100% erfbelasting zou iedereen dezelfde startkansen bieden; namelijk nul. Het mag voor sommige linkse politici als Bert Anciaux (Sp.a) een oplossing zijn, laten we het daarom nog geen liberale oplossing noemen.

Hoe maken we onze samenleving dan wel rechtvaardiger? Door iedereen de kans te geven iets van zijn leven te maken. Een leefbare thuissituatie, toegankelijk en kwalitatief onderwijs, een sollicitatie waar niet naar je afkomst, huidskleur of religie wordt gekeken. Tien lidstaten van de Europese Unie hebben intussen de schenk- en erfrechten afgeschaft. Onder hen landen als Zweden, Estland en Oostenrijk. Is de samenleving daar zoveel slechter af? Neen. Omdat men daar rechtvaardigheid niet herleidt tot de zoveelste belasting waar de echt grote vermogens toch aan ontsnappen.