Voor tientallen miljoenen euro fraude met subsidies voor zonnepanelen

Het springt direct in het oog wanneer je de aanvragen voor nieuwe zonnepanelen in de periode tussen 2009 en 2013 bekijkt: net voor elke aangekondigde nieuwe verlaging van de subsidies springen de nieuw geïnstalleerde zonne-installaties spectaculair naar omhoog, om na de deadline helemaal in te storten. Op zich niets ongewoons: iedereen probeert zoveel rendement te halen. En als je die subsidies van de ene op de andere dag met naar beneden ziet tuimelen (bij zonnepanelen ging het bij momenten heel hard: in één klap 27% eraf), dan is het alle hens aan dek om de beste deal nog uit de wacht te slepen.

Maar de zonne-installaties moeten er dan ook echt zijn. En daar is meer dan eens misbruik van gemaakt, zo blijkt nu. Een zonne-installatie mag namelijk pas in gebruik worden genomen als ze technisch is gekeurd. Dat gebeurt door gespecialiseerde bedrijven: ze kijken na of de installatie in orde is en reiken een keuringsverslag uit. Vanaf dat moment heb je recht op groenestroomcertificaten. In de dagen voor de subsidieverminderingen zag je het aantal keuringsverslagen dan ook spectaculair stijgen. Afgewerkte installaties, technisch in orde, die ook onmiddellijk stroom konden beginnen te leveren, werd aangenomen.

Tot onze distributienetbeheerders en de VREG (de waakhond voor onze energiemarkt) begonnen op te merken dat de levering van die stroom bij aan aantal installaties wel heel lang op zich liet wachten. Soms lag er meer dan een half jaar tussen de technische goedkeuring en het moment waarop de zonnepanelen begonnen stroom te leveren. Het leek er sterk op dat een aantal installaties gewoon nog niet klaar waren op het moment van de keuring. Een vervalste keuring dus, maar die wel miljoenen euro’s extra subsidies kon opleveren.

De VREG ontdekte in 2011 tientallen zonnedaken waar mee was gesjoemeld. In 81 gevallen kon ze effectief ingrijpen en slaagde ze erin de subsidies opnieuw te verminderen. Maar in veel andere zaken kon ze ernstige vermoedens van fraude niet hard maken. Onder meer omdat de wetgeving rond de technische keuring van zonnepaneleninstallaties nog te vaag was. Het kon makkelijk om tientallen miljoenen onterecht opgestreken subsidies gaan.

Ook de netbeheerders kwamen in actie: Infrax en Eandis hadden er namelijk alle belang bij dat er niet werd gesjoemeld met de subsidies. Ze moesten die immers uitbetalen: dat betekende voor hen honderden miljoenen extra uitgaven per jaar. Uitgaven die ze weliswaar mochten doorrekenen aan hun klanten: wij, de elektriciteitsverbruikers. Maar die verbruikers begonnen zich te roeren. Het protest over de stijgende stroomfactuur klonk almaar luider, zodat de politiek de doorrekening de facto bevroor en Eandis en Infrax de honderden miljoenen aan groenestroomcertificaten een tijdlang niet meer mochten ophalen bij ons.

Tientallen miljoen euro extra verliezen aan fraudeurs konden ze dus missen als kiespijn. Vooral Infrax ging actief achter de fraudeurs aan. Het ontdekte tientallen sjoemelaars. Er is sprake van keuringsbedrijven die de fraudeurs vervalste, fout gedateerde en zelfs blanco keuringsverslagen leverden, waarop ze naar believen de datum van de keuring zelf konden invullen.

Momenteel heeft Infrax rechtszaken lopen tegen meerdere verdachten: 350 huishoudelijke installaties en 32 grotere, industriële. Vooral bij de grotere zonne-installaties kan het over heel wat geld gaan. Infrax wil 43 miljoen euro recupereren. Maar het vermoedt dat er nog veel meer gevallen zijn, en dat dit mogelijk het topje van de ijsberg is.

Want Infrax is de kleinste netbeheerder. Eandis is veel groter: het vertegenwoordigt 239 gemeenten in Vlaanderen. Infrax is ruim de helft kleiner. Toch heeft Eandis “maar” 13 miljoen euro schadeclaims lopen tegen mogelijk frauderende zonnepanelenbezitters. En zowel Eandis als Infrax geeft toe dat fraudeurs niet altijd makkelijk te pakken zijn. Infrax dringt dan ook aan op een gecoördineerde aanpak.

Die gecoördineerde aanpak is nu alleszins makkelijker dan vroeger. Minister van energie Bart Tommelein liet onlangs een decreet goedkeuren dat de fraudebestrijding moet vergemakkelijken en ook de boetes vastlegde: die kunnen oplopen tot 20.000 euro per overtreding. De boetes kunnen ook makkelijker administratief geïnd worden door het Vlaams Energie Agentschap en de distributienetbeheerders. Ook een aantal grijze zones over de keuring zijn uitgeklaard, waardoor het in principe makkelijker moet worden fraude vast te stellen.

Maar het gaat dus niet alleen over de eigenaars van de zonnepanelen. Ook frauderende keuringsbedrijven moeten worden aangepakt. Zij zijn tenslotte de enige partij die echt kan bepalen wanneer een zonne-installatie recht heeft op groenestroomcertificaten. En als ze zich hebben laten omkopen door eigenaars die uit waren op miljoenen euro frauduleuze subsidies, dan is hun verantwoordelijkheid verpletterend.

Keurders worden gecertificeerd door de federale overheid. Als ze frauderen kan die overheid hun licenties afnemen, een bevoegdheid van minister van Economische zaken Kris Peeters. Tommelein hoopt alvast dat zijn collega de frauderende keuringsbedrijven hard aanpakt. Als die veroordeeld worden, trek je beter ook meteen hun licentie in, vindt Tommelein, bovenop de boetes en eventuele schadevergoedingen. Want elke euro frauduleuze subsidie die onze overheden kunnen recupereren, betekent een directe vermindering van onze stroomfactuur. Die subsidies worden direct via onze stroomfacturen opgehaald. En die met tientallen miljoenen verlichten is –gegeven de hoge energieprijzen- best welkom.