Wilt u 10 cent meer betalen voor uw groenten en fruit?

Als we u vragen hoeveel u wilt betalen voor een bussel prei: 1,50 euro of 1,60 euro, wat kiest u dan? De meeste mensen hoeven daar niet lang over na te denken. En toch hebben we de mensen op de markt in Brugge zo gek gekregen dat ze met plezier de hoogste prijs neertelden.

Daar kwamen geen gewiekste marketingtrucs aan te pas. We hebben hen alleen de waarheid verteld: dat 10 cent meer voor de boer vaak het verschil betekent tussen werken met verlies of toch een paar cent overhouden aan zijn bussel prei. Want van de 1,50 euro die u in de winkel betaalt, gaat er maar een schijntje naar de boer.

Hoeveel precies? Preiboer Tonny Hoste kreeg de afgelopen tijd gemiddeld 28 cent per kilo. Hij heeft eigenlijk 37 cent nodig als hij uit de kosten wil komen en zichzelf het minimumloon toekennen. U hoeft geen econoom te zijn om het probleem te zien. Hoe kan dat? Boeren mogen bijna als enige beroeps­categorie verkopen onder de kostprijs. En er schort nog meer aan het systeem.

“Als ik in de supermarkt iets ga kopen, en ik ga naar de kassa en ik zeg: “Ja maar, ik wil maar zoveel betalen.” Dat kan toch niet? Daar zeggen ze: “Zoveel kost het”, en ik kan het nemen of niet nemen. Maar wij fruitkwekers, wij moeten dat maar accepteren.”

Geert Claes is boos. Al 35 jaar kweekt hij appels en peren. Maar de laatste jaren is het moeilijk om het hoofd boven water te houden. De Russische boycot hielp niet, de late vorst vorig jaar was een ramp. Maar dat kun je allemaal nog afdoen als het noodlot. De lage prijzen niet. Zelfs bij de veiling – een coöperatie van boeren, waar ze zich verenigen om samen sterker te staan tegenover de kopers – hebben ze geen enkele invloed op de prijs die ze krijgen. De veilingklok bepaalt: en die loopt naar benéden in plaats van naar boven. Als er genoeg aanbod is, kunnen de aankopers van de supermarkten gerust wachten met hun bod tot er absolute bodemprijzen worden bereikt.

Zonder de veiling zouden de boeren nog slechter af zijn, wordt gezegd. Tegelijk zijn de meeste boeren die we spraken bijzonder ontevreden over de veiling. Hún veiling. Maar zo voelen ze het niet meer aan. De veiling is meer begaan met haar eigen financiën dan met die van de boeren, klinkt het. En meer zelfs: er gaan geruchten over belangenvermenging en financieel gesjoemel. Enkele klokkenluiders uit het veilingmilieu bevestigen die geruchten in "Pano".

Steeds meer boeren zitten dan ook op hun tandvlees. Financieel, maar ook psychisch en relationeel. De laatste 20 jaar is de helft van het aantal boeren gestopt. Ook Kris Dejonckheere gaf er een paar jaar geleden de brui aan: van zijn courgettes kon hij niet meer leven. Uiteindelijk moest hij al zijn gronden verkopen – de grond waarop zijn familie al generaties lang heeft geboerd - en hij betaalt nog steeds zijn schulden af. Intussen heeft hij een restaurant: “Nu kan ik tenminste zelf de prijzen bepalen op mijn kaart.”

Waar ligt de oplossing dan? "Slimmer boeren", zegt de Boerenbond. Je moet niet alleen mooie appels kunnen kweken, je moet ook een goede ondernemer zijn. Maar de boeren verweren zich: “Wij zijn allemaal vennootschappen, met een serieuze omzet. Wij zijn geen domme boeren. We willen werken en daar niet voor afgestraft worden.”

Ook consumenten worden zich meer en meer bewust van het probleem. Dat bewijst het succes van hoevewinkels en boerenmarktjes, waar boeren rechtstreeks aan de consument verkopen en zelf hun prijzen kunnen bepalen. Maar dat blijft een niche. En die 10 cent, die u wel meer wilt betalen op de markt of in de winkel: die komt vooralsnog niet bij de boer terecht.

Pano – Boerenbedrog: vanavond om 21.25 uur op Eén.