Sirenes en "mars van de levenden" in teken van Israëlische herdenkingsdag Holocaust

Israël kwam tot stilstand om 10 uur. Bussen en auto's stopten op de straten, en mensen stapten uit met het hoofd gebogen. De sirenes zetten het begin in van een dag vol ceremonies, om de zes miljoen (voornamelijk) Joodse slachtoffers van de Holocaust te herdenken. Scholen en restaurants zijn gesloten, en op televisie zijn enkel programma's te zien die in het teken staan van de Holocaust. Tot het vallen van de schemering vanavond staat alles in het teken van de herdenking van de slachtoffers.

(Lees voort onder de foto)

Ook in Polen wordt er deelgenomen aan Jom Hasjoa. Toeristen wereldwijd verzamelden afgelopen week in de Poolse stad Krakau, om deel te nemen aan de dertigste editie van de "mars van de levenden".  De "mars van de levenden" is een soort educatief evenement dat jaarlijks doorgaat. De organisatie wil "individuen wereldwijd naar Polen en Israël brengen om de geschiedenis van de Holocaust te bestuderen en  om te wortels van intolerantie, haat en vooroordelen te onderzoeken".

Tijdens de mars wandelen de duizenden deelnemers drie kilometer, van het concentratiekamp Auschwitz I naar het nabijgelegen kamp Auschwitz-Birkenau. Auschwitz I was het concentratiekamp waar dwangarbeid werd verricht, maar de meesten denken bij "Auschwitz" aan Auschwitz-Birkenau, het vernietigingskamp waar zich de crematoria en gaskamers bevonden. Ruim een miljoen mensen kwamen daar om het leven, onder wie voornamelijk Joden, maar ook zigeuners, Polen, Russen... 

(Lees voort onder de foto)

De mars wordt geleid door de Israëlische president Reuven Rivlin. Rivlin ontmoet vandaag ook zijn Poolse collega, president Andrzej Duda. Nochtans leefden beide landen de laatste tijd op gespannen voet, door een nieuwe wet in Polen die werd aangenomen begin februari.

(Lees voort onder de foto)

Duda kwam begin februari al in opspraak wegens een nieuwe maar controversiële wet, die het illegaal maakt om de Poolse staat te beschuldigen van deelname aan de Holocaust. Zeggen dat Polen actief betrokken was bij de uitroeiing van het Joodse volk, kan tegenwoordig leiden tot een maximumcelstraf van drie jaar.

Israël reageerde furieus op de wet. Premier Benjamin Netanyahu zei dat het "een poging is om de geschiedenis te herschrijven en de Holocaust te ontkennen". Het leed van de Joods slachtoffers wordt door de wet geminimaliseerd. Israël reageerde met een nieuw wetsvoorstel dat een celstraf van vijf jaar oplegt voor iedereen die het bestaan van nazi-collaborateurs, onder wie ook Poolse, ontkent of minimaliseert. 

Dat de aangenomen wet nog steeds gevoelig ligt in Israël, bleek gisteren uit de speech van Israëlisch president Rivlin. Hij zei dat "geen enkel land het vergeten van de Joden in wetten kan gieten", doelend op de Poolse wet. Rivlin sprak daarnaast ook over de Joodse slachtoffers die na de oorlog vielen in Polen, doelend op onder andere de pogrom in Kielce in 1946. 

(Lees voort onder de foto)

Polen verzet zich al langer tegen de bewering dat het land betrokken zou zijn geweest bij de Holocaust. Zo kant het zich sterk tegen de uitdrukking "Poolse concentratiekampen", erop hamerend dat het gaat om "nazi-Duitse concentratiekampen in Polen". Toen bijvoorbeeld voormalig Amerikaans president Barack Obama in 2012 over "Poolse concentratiekampen" sprak tijdens zijn speech ter ere van de Poolse oorlogsheld Jan Karski, leverde hem dat enorm veel kritiek op. 

Hoewel het bestaan van Poolse collaborateurs ten tijde van de Tweede Wereldoorlog is aangetoond, ontkent de huidige regeringspartij Prawo i Sprawiedliwość (PiS) zoveel mogelijk elke vorm van betrokkenheid. Polen is volgens hen eerst en vooral een slachtoffer van de Holocaust, geen misdadiger. Er zijn inderdaad heel wat Poolse burgerslachtoffers gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar dat sluit Poolse burgercollaboratie niet noodzakelijkerwijze uit. Het is geen zwart-wit verhaal.

De nieuwe wet is dus een goede indicator van het ontkenningsklimaat dat eigen is aan het huidige beleid. En zolang Polen dat blijft volhouden, zal het blijven worstelen met zijn eigen verleden.