Het systeem van zelfscankassa’s is gebaseerd op de eerlijkheid van klanten. Je neemt een scanapparaat uit de houder, scant zorgvuldig al je aankopen en begeeft je naar de kassa. Even het apparaat registreren en je kan afrekenen. Althans dat is het ideale scenario. Regelmatig worden klanten eruit gepikt voor een routinecontrole waarbij vaak de vraag gesteld wordt:“Waarom ik?”

Om daar een antwoord op te geven, ging het Nederlandse NRC Handelsblad te rade bij verschillende supermarkten, die karig zijn met informatie. Jumbo, Plus en Ikea houden het op willekeurige steekproeven, waarbij de computer een seintje geeft wie er gecontroleerd moet worden. Bij het Nederlandse Albert Heijn werden de scanners gekoppeld aan de bonuskaart van de klant, een systeem waarbij je niet anoniem shopt en dat de computer dus weet wie hij voor zich heeft.

Algoritme

De computer gaat met andere woorden niet willekeurig te werk maar baseert zich op een algoritme. “De supermarkt of winkel bepaalt hier zelf de spelregels”, zegt Hanno Kallmeyer, consultant van NCR, een Amerikaanse fabrikant van kassasystemen, aan de Nederlandse krant.

Retailspecialist Gino Van Ossel, van de Vlerick Business School, gaat er in het Radio 1-programma ’De Wereld Vandaag’ dieper op in. “Er wordt ook rekening gehouden met het soort producten dat je in je winkelmandje legt. Koop je vaak koffiefilters maar nooit koffie? Dan wordt de kans groter dat je gecontroleerd wordt omdat sommige producten vaker in combinatie met andere producten gestolen worden.” Ook kunnen supermarkten een top tien opgemaakt hebben van producten die het vaakst gestolen worden. Dat helpt eveneens om de diefstal tegen te gaan.

Tijd

Ook de tijdspanne die je in de supermarkt doorbrengt, speelt een rol. De scanner, geloof het of niet, meet hoeveel tijd je doorbrengt in de winkel. “Wanneer je veel tijd doorbrengt in de supermarkt en maar weinig koopt, ben je verdacht. Een winkeldief brengt doorgaans meer tijd in de supermarkt door om ‘de kat uit de boom te kijken’.

Daarenboven kunnen winkels ook een limiet opleggen aan het totaalbedrag of bepaalde producten onttrekken aan het zelfscansysteem.