Zullen we op de 'De Dag van de Arbeid' vanaf nu 'De Dag van de Robot' vieren?

Morgen, de Dag van de Arbeid op 1 mei is traditioneel de officiële feestdag van de arbeidersbeweging. Op deze feestdag wordt de strijd voor de achturige werkdag herdacht. Op het eerste congres van de Tweede Internationale werd door de Amerikaanse vakbond American Federation of Labour voorgesteld om op 1 mei 1890 een internationale protestactie te organiseren om de invoering van de achturige werkdag af te dwingen. Gelet op het succes van deze actie werd besloten om van de Dag van de Arbeid een jaarlijkse traditie te maken waarbij wordt gepleit voor arbeidersrechten en voor het behoud van vrede.

Thans 128 jaar later, steekt de vraag opnieuw de kop op of de kapitalistische vijand van de arbeider van weleer niet is vervangen door een technologische vijand. Want, let’s face it, we kunnen nu eenmaal niet ontkennen dat de technologische evolutie een zware impact heeft op de arbeidsmarkt. Wie om zich heen kijkt kan dat enkel maar beamen.

Banken ontslaan personeel omdat klanten zelf kunnen bankieren op hun thuiscomputer, in grootwarenhuizen worden kassiersters vervangen door kassa’s waar u zelf uw aankopen scant en betaalt, op luchthavens verdwijnen de check-in bediendes van langsom meer en worden vervangen door een machine, in hamburgerrestaurants moet de jobstudent letterlijk de baan ruimen voor Flippy de bakkende hamburgerrobot en betogen de taxichauffeurs tegen Uber, nu nog met een menselijk chauffeur, in de toekomst wellicht zonder. De lijst van voorbeelden lijkt eindeloos. En de verdere digitalisering en automatisering zal dit fenomeen enkel nog versterken.

Op het eerste zicht is dat slecht nieuws voor de werkende mens. Want ja, wanneer een werkgever de keuze heeft om een taak door een mens of door een robot te laten uitvoeren, dan is de keuze rap gemaakt. Robots worden immers nooit moe, moeten niet slapen, en kunnen 24/7 doorgaan met werken, ze klagen niet over hun loon, ze zeuren niet over het presteren van overuren, of over zwangerschaps- of ouderschapsverlof, en ze worden niet vertegenwoordigd door een lastige vakbond.

Als dat niet comfortabel is voor de werkgevers. Maar is dat wel zo?

De vrees voor jobverlies lijkt dus reëel. Hoe meer de technologie zich ontwikkelt, hoe meer jobs zullen worden ontmenselijkt en worden geautomatiseerd. En gelet op de snelheid waarmee dit gebeurt, lijkt het wel alsof we in deze eeuw het einde van het tijdperk van de werkende mens zullen meemaken. 

Moeten we effectief angst hebben voor robots en computers die ons werk zullen overnemen? Vormen artificiële intelligentie en robotisering werkelijk een bedreiging voor de jobs van miljoenen mensen? Het is dankzij de automatisatie 128 jaar geleden dat machines voor een groot deel onze basisbehoeften konden invullen waardoor de achturenweek kon ingevoerd worden en we betere diensten als zorg, onderwijs en cultuur konden aanbieden. Misschien moeten we de huidige technologische revolutie dan ook omarmen, in plaats van ze te verketteren.

Frey en Osborne, beide verbonden aan de universiteit van Oxford, beweerden in 2013 in een spraakmakende studie over de toekomst van de arbeidsmarkt, dat tegen 2033 de helft van de bestaande jobs zouden zijn vervangen door een machine.

Andere studies zijn meer optimistisch. In maart 2018 publiceerde de OESO nog een studie waarin werd gesteld dat 14% van de bestaande jobs in de OESO “automatiseerbaar” is. Nog eens 32% van de bestaande jobs zou door de technologie in de nabije toekomst op een andere manier worden uitgeoefend. David Autor van het Massachusetts Institute of Technology en Anna ­Salomons van de Universiteit Utrecht kwamen recent tot de conclusie dat de werkgelegenheid net gaat stijgen.

Daaruit kunnen we de conclusie trekken dat de toekomst niet te voorspellen valt, maar niets houdt ons tegen vandaag de toekomst zelf te maken.

Het komt er dus grotendeels op aan om onze arbeidsmarkt te conformeren aan deze nieuwe technologische wetmatigheid. Net zoals werknemers zich in het begin van de vorige eeuw hebben moeten aanpassen aan de industriële lopende band, moeten de werknemers van vandaag zich aanpassen aan de technologische lopende band.

Het is evident dat we hierbij de werknemers niet aan hun technologische lot kunnen overlaten, zodat we als maatschappij we de nodige stappen moeten zetten om in te spelen op deze evolutie.

Het zou derhalve goed zijn om werk te maken van een inclusieve robotagenda om ervoor te zorgen dat de maatschappij mee evolueert met de technologische evolutie en dat computers en robots ten dienste van de mens blijven.

Dit vereist een aantal maatregelen. Te beginnen met het inhoudelijk hervormen van het onderwijs en het cultiveren van het levenslang leren.

Verder moeten we initiatieven nemen om een antwoord te kunnen geven op de vele maatschappelijke vragen die de technologische evolutie met zich meebrengt.

Moeten we robots en computers geen rechten en verplichtingen opleggen?

Beperken we rol van de computer en de robot tot die van fijne concullega die onze werknemers kan bijstaan in de uitoefening van hun job?

Wie gaat onze belastingen en sociale zekerheid betalen als de robots en computers onze jobs inpikken?

Hoe gaat de technologie kunnen bijdragen aan maatschappelijke uitdagingen zoals de verouderende bevolking en stijgende gezondheidskosten?

Veel pertinente vragen dus die een maatschappelijk debat vergen. Het wordt dan ook hoog tijd om van de Dag van de Arbeid ook naar een Dag van de Robot te gaan.