Youssef Kobo: "In een vingerknip was ik alles kwijt. Mijn job, mijn inkomen, mijn appartement"

1. Hoe oud voelt u zich?

"Exact mijn leeftijd. Binnenkort word ik 30. Ik heb daar geen goesting in. Dertig klinkt zo zwaar. Ik was liever nog een paar jaar twintiger gebleven. Jong en onbezonnen.

"Ik spring graag op nieuwe ideeën. Veel mensen in mijn ­omgeving hadden vroeger de grootste ambities, maar zijn ­intussen gesetteld. Ik wil mezelf nog laten verrassen door wat het leven te bieden heeft. Trouwen en kinderen: dat mag komen wanneer het komt, maar nu wil ik me nog openstellen voor avontuur. Ik pin mezelf niet graag vast."

2. Wat vindt u een belangrijke eigenschap van uzelf?

"Mijn gedrevenheid. Ik ben selectief in de zaken waarin ik me vastbijt, maar ga er dan wel voor 300 procent voor. Er zijn mensen met meer talent en intellect dan mij, maar die niet durven te springen. Ik wel. Ik ben niet bang om af te gaan. Falen is een deel van het leven.

"Dat ik het kind van migranten ben, maakt mij ongetwijfeld gedreven. Ik kom uit een bescheiden milieu. De generatie van mijn ouders en die van mijn grootouders hebben gestreden om te overleven. Die mensen zitten al hun hele leven in survival-­modus. Zo’n bestaan wil ik niet. Op je vijftigste nog geen eigen huis hebben, of moeten vechten om je kinderen bepaalde zaken te geven. Dat zit echt in mijn hoofd. Ik moet vooruit. Dat is een enorme katalysator. Een heilig vuur.

Wie is Youssef Kobo?

* geboren in 1988 in Mechelen 

* sociaal ondernemer en opinie­maker 

* was vrijwilliger bij het inter­culturele platform Kif Kif 

* werkte mee aan de docureeks Een kwestie van geluk (2016) 

* was kabinets­mede­werker van Brussels staats­­­secretaris Bianca Debaets (CD&V), maar nam in september 2016 ontslag nadat hij in opspraak kwam door oude tweets

"Er is een wereld van verschil tussen de startkansen van de modale jeugd en de meeste migrantenkinderen. Sommige ­jongeren die wat rondhangen, zeggen mij: 'Youssef, wat ik ook doe, het heeft geen zin.' Ik antwoord altijd hetzelfde: dat de periode van klagen en zagen voorbij is. Ze moeten vechten voor hun plaats. Kijk naar wat jonge gasten als columniste Yasmien Naciri en 'jongste ondernemer van het land' Hassan Al Hilou klaar­spelen."

3. Wat is uw passie?

"Reizen, lezen en mensen. Ik zit graag in het buitenland en ­verander graag van decor. Ik heb dat nodig om te ontsnappen aan alles wat hier gaande is.

"Boeken idem. Van kleins af aan is literatuur mijn escapisme. Als ik een boekenwinkel binnenstap, word ik zen. Ik lees Engelstalige non-fictie: geopolitiek, geschiedenis, innovatie. Nieuwe ­werelden gaan voor me open. Nu ben ik de New York Times-bestseller The Subtle Art of Not Giving a Fuck aan het lezen. Ik hou van zulke boeken: doe uw eigen ding, hou niet te veel ­rekening met het status quo. Auteurs als Nassim Nicholas Taleb en Slavoj Zizek dagen mijn opvattingen uit.

"Nieuwe omgevingen, nieuwe mensen hebben ook dat effect op mij. Ze houden me wakker."

4. Waarvoor wilt u vechten?

"Voor mijn familie en voor rechtvaardigheid."

5. Wat vindt u uw grootste prestatie?

"Die moet nog komen. De afgelopen maanden heb ik hard gewerkt aan projecten in binnen- en buitenland die binnenkort gaan landen. Ik wilde die al langer verwezenlijken, maar zat vast aan andere verplichtingen waardoor ik er geen werk van kon maken.

"Na die hele episode op het kabinet (Kobo was tot september 2016 kabinetsmedewerker van Brussels staatssecretaris Bianca Debaets (CD&V), maar diende daar zijn ontslag in nadat hij in opspraak was gekomen door enkele oude tweets, red.) dacht ik: fuck it, nu doe ik mijn eigen ding. Binnen twee maanden wordt het eerste project gelanceerd.

"Lang heb ik gedacht: met wat ben ik in godsnaam bezig? Het heeft bloed, zweet en tranen gekost, maar ik ben blij met het resultaat. Ik denk dat het mijn grootste prestatie wordt."

6. Wat wilde u worden als kind?

(verrukt) "Piloot, astronaut, advocaat. Archeoloog. Mijn moeder nam me vaak mee naar het Museum voor Natuurweten­schappen in Brussel. Als kind was ik enorm gefascineerd door dinosaurussen. Dan zei ik: die ga ik later opgraven. (lacht)

"Mijn moeder stimuleerde die nieuwsgierigheid. Met de auto gingen we van Mechelen naar Brussel om musea te bezoeken. Op dat vlak is ze heel atypisch. Ze is van de generatie 'trouwen, huisvrouw worden en je bent goed bezig' maar heeft altijd gedacht: 'Ik wil mijn kinderen de wereld tonen.' Ze stuurde me naar de turnles, naar de KSA en Chiro. Ik ben haar nog altijd dankbaar."

7. Wat was voor u een moment van groot geluk?

"Moeilijke vraag. Ik ben nog niet getrouwd en heb nog geen ­kinderen. Ik denk altijd dat zulke zaken het groot geluk brengen.

"Het klinkt onnozel, maar nieuwe partners binnenhalen voor mijn projecten maakt mij gelukkig. Als een mogelijke partner in een meeting ineens 'We’re in’! roept, blijf ik onbewogen, maar sta ik vanbinnen te springen van contentement. Dat is voor mij groot geluk."

8. Welke kleine alledaagse gebeurtenis kan u blij maken?

"Mijn koffie en kranten in de ochtend. Met alle respect voor onze bomen en bossen, maar ik lees die op papier. Ik lees alle Vlaamse kranten, uitgezonderd twee. Maak zelf maar uit welke dat zijn. (lacht) En koffie dus. Ik kan niet functioneren zonder."

9. Wat is uw zwakte?

"O, ik ben heel ongeduldig. Als ik iets in mijn hoofd heb, moet dat meteen gebeuren. Ik ben weinig tolerant voor mensen in mijn omgeving die geen initiatief nemen. Als ik op iets moet wachten, is dat voor mij een zeer lijdzame tocht."

10. Waar hebt u spijt van?

(denkt na) "Er is wel iets, ja. Ik heb spijt hoe ik met heel die ­episode op het kabinet ben omgegaan. Ik moet even nadenken hoe ik dit ga verwoorden.

"Ik ben voor een trein geduwd en ben zo dom geweest om dat te ondergaan. Ik heb mijn politieke naïviteit cash betaald. Iemand vond het blijkbaar nodig om mijn defenestratie meteen naar de pers te lekken. Voor ik het wist, kreeg ik journalisten aan de lijn en stond ik in alle kranten. In een vingerknip was ik alles kwijt. Alles. Mijn job, mijn inkomen, mijn appartement. Alle projecten ­waarmee ik bezig was. Alles weg, om de meest banale reden ooit.

"Het is het pijnlijkste wat ik in mijn leven heb meegemaakt. Ik voelde de pijn zelfs fysiek. Maanden heb ik de muren opgelopen. Mijn gedachten gleden altijd weer af naar dat gedoe. Ik kon niets doen. Tot het moment waarop ik besloot om mijn frustratie als brandstof te gebruiken.

"Ik ben uit het dal gekropen, maar sta nog altijd niet waar ik zou moeten staan. Wat mij nog het meest heeft geraakt, is het feit dat mensen die ik blindelings vertrouwde en die wisten wat daar echt gebeurd was, de andere kant opkeken. Status, faam, inkomen vind ik niet belangrijk. Mijn relaties wel, die zijn heilig. Dat mensen voor wie ik door het vuur zou gaan, me lieten spartelen als een vis: daar kan ik niet bij.

"Maar ja, spijt dus. Spijt dat ik me zo in de luren heb laten leggen zonder me te verweren."

11. Wat is uw grootste angst?

"Mijn ouders verliezen. Dat zou ik niet kunnen plaatsen. Neen. De gedachte alleen al. Ik wil nog zoveel doen in mijn leven en wil hen er op die momenten bij.

"We hebben veel contact, ja. Dat is de Marokkaanse cultuur, hè. Als mijn ouders mij een week niet hebben gehoord, doen ze alsof ik een moord heb gepleegd. De generaties voor mij hadden geen ijkpunten toen ze hier aankwamen, dus ze hebben zich nog meer aan hun kinderen vastgeklit. Daarom is onze cultuur zo familiegericht.

"Ik heb vijf jongere broers en zussen. De oudste zijn creëert druk. Ik wil voor mijn ouders zorgen. Ik wil dat mijn broers en zussen op kot kunnen gaan, dat ze niet hoeven te ploeteren zoals ik heb moeten doen."

12. Wanneer hebt u voor het laatst gehuild?

"Echt huilen kan ik mij niet herinneren. Er kunnen weleens ­tranen opwellen als ik op tv zie hoe vluchtelingen leven en hoe wij daarmee omgaan. Daar heb ik het moeilijk mee. Dat zijn mensen die oorlog en terreur ontvluchten, hun kinderen op schamele boten zetten. Dat doe je niet als je niet alles te ­verliezen hebt. Wij ontmenselijken die miserie. Dat is niet waar wij als land voor staan.

"Toen België tijdens WO I alles is kwijtgeraakt, heeft Europa zijn verantwoordelijkheid genomen. Op een recente expo zag ik een Britse poster uit 1915: ‘3.000.000 Belgians are destitute in Belgium. They must not starve. Support the local fund.’ (Drie miljoen Belgen zijn hulpbehoevend. Zij mogen niet verhongeren, red.) Dat vond ik schoon. Ons land heeft op zijn beurt ook hulp geboden, tijdens de Balkan­oorlog bijvoorbeeld.

"België is nog altijd genereus. We investeren in ontwikkelings­samenwerking. Maar tegelijkertijd is er een strekking die ­scandeert dat we niet ‘het OCMW van de wereld’ zijn. Dat is capituleren. Ik houd geen betoog voor open grenzen, maar we kunnen op z’n minst menselijk reageren."

13. Wat kan u plots uit uw humeur halen?

"Al die onnozele identiteits­debatjes. Elke dag opnieuw.

"'s Och­tends weet je direct: dit wordt het debatje waar we ons nu weer twee, drie dagen over gaan opjagen. Je weet meteen hoe het debat zal worden gevoerd en wie gaat reageren op wie. Het is vooral belangrijk 'boos en verontwaardigd' te zijn.

"Het boek Het Belgische migranten­debat van Jan Blommaert uit 1992 heeft me de ogen geopend. Hij schrijft over de debatten van toen en wat ze allemaal losmaakten. Nu, zoveel jaar later, kun je enkel tot de vaststelling komen dat exact dezelfde ­debatten worden gevoerd met krak dezelfde stellingnames. We boeken gewoon geen vooruitgang.

"Iedereen springt op die debatjes. Ik laat me er ook toe verleiden. Niemand verandert zijn standpunt, enkel de algemene gevoeligheid neemt toe. Het is een patstelling. Terwijl we wel voor serieuze uitdagingen staan, zoals de pensioenregeling, automatisering van werk, klimaatopwarming.

"Maar ik ben optimistisch. Het zal wel nog even duren, maar we kunnen niet blijven nietszeggende identiteits­debatjes voeren. Steeds meer mensen raken ze beu."

14. Wanneer bent u ooit door het lint gegaan?

(denkt na) "Ik ga niet door het lint. Hoe kwader ik ben, hoe stiller ik word. Dan orden ik mijn gedachten en bijt ik op mijn tanden. Ik treed dan niet graag in discussie."

15. Wat is het decadentste wat u ooit hebt meegemaakt?

"In december was ik op de closing party van een conferentie in Marrakech. De organisatie had een paleis afgehuurd, inclusief gigantisch buffet en optredens van internationale artiesten. Tof om eens mee te maken, maar tegelijkertijd was het heel onwennig."

16. Welke kunstvorm beroert u het meest?

"Ik twijfel tussen poëzie en jazz. Ik heb iets met klassiek Arabische en Perzische gedichten, maar ook met 20ste-eeuwse Angel­saksische poëzie. Khalil Gibran, Hafez, William Wordsworth, Rudyard Kipling, Maya Angelou. T.S. Eliot vind ik prachtig. Bepaalde van zijn gedichten lees ik al tien jaar en ik blijf er nieuwe betekenissen in ontdekken.

"Jazz kan mij compleet van de wereld halen. John Coltrane, Miles Davis, Herbie Hancock en Ibrahim Maalouf. A Love Supreme van Coltrane kan mij wegrukken uit de hectiek van een lange dag. Even verstand op nul, wat mij niet vaak lukt."

17. Hebt u ooit een religieuze ervaring gehad?

"Ja. Drie, vier jaar geleden meerde ik aan op een van de Gili-eilandjes, in de buurt van Bali. Ineens hoorde ik de azan (de oproep tot gebed, red.) en dat raakte mij diep. In het buitenland vanuit het niets zo’n oproep horen: dat heeft iets. Negen op de tien keer let je er niet op, maar soms wordt het een mystieke ervaring.

"In België geraak ik niet vaak in een moskee, enkel tijdens de ramadan of zo. In het buitenland wel. In een museum of restaurant ben ik een toerist. In een moskee kom ik een beetje thuis. Zo kan ik overal ter wereld thuiskomen.

"Op reis bezoek ik als het kan een synagoge, een kerk en een moskee. In Caïro was ik in een omwalling waar de kopten (christelijke Egyptenaren, red.) en de laatste joodse Egyptenaren leefden. Ze ­worden er helaas onderdrukt.

"Je hebt veel verschillende levenswandels. Dat vind ik zo mooi aan de geschiedenis. Jammer genoeg koesteren we ze niet genoeg. In België kijken we zo weinig om naar ons patrimonium. Elke centrum­stad heeft mooie kerken die goed onderhouden worden, maar niemand geeft er wat om. Ze zeggen: 'De vreemdelingen pakken hier alles af', maar dan denk ik: kijk eens om naar je eigen geschiedenis. Met mei 68 hebben we een deel van onze eigen Vlaamse geschiedenis overboord gegooid."

18. Hoe voelt u zich in uw lichaam?

"Ik kijk met veel nostalgie terug naar de jaren dat ik nog kon eten wat ik wilde en niet moest gaan sporten. Maar dat wil ik ook niet overdrijven. Ik heb me altijd wel goed in mijn vel gevoeld."

19. Wat vindt u erotisch?

"Dat is een zeer moeilijke vraag. Een vrouw die me onder tafel kan praten, vind ik aantrekkelijk. Vrouwen met een drive, een verhaal. Zelfstandige vrouwen.

"Ik heb niet per se nood aan iemand die op dezelfde manier als ik in het leven staat."

20. Wat is uw goorste fantasie?

(lacht) "Als er één vraag is waar ik me al tachtig keer het hoofd over heb gebroken, is het deze. Ik ga voor het antwoord van Wouter Torfs: 'Ik heb geen gore fantasieën en mocht ik ze ­hebben, ik zou ze niet vertellen.'"

21. Welk dier zou u willen zijn?

"O, een vogel. Al die vrijheid. Dat lijkt me het summum."

22. Hoe is/was de relatie met uw ouders?

"Ik ben mijn ouders zeer schatplichtig. Als mijn vader niet naar hier was gekomen, zat ik nu ergens in mijn geboortestreek in het noorden van Marokko sigaretten op het strand te verkopen. Zelfs nu voel ik nog een cultuur­shock wanneer ik er kom. Het is zo arm.

"Ik heb een emotionele band met Marokko, maar dat is het dan ook. België is mijn thuis, verleden, heden en toekomst. Voor mijn ouders is Marokko wel hun thuis. Daar zijn ze vrij en blij. Ze bloeien er open. Dat is zo confronterend om te zien. Dat je je eigen geluk opgeeft voor je kinderen.

"Mochten ze kunnen, ze zouden terugkeren. Maar ik weet niet of ze hun kroost kunnen loslaten."

23. Hoe definieert u liefde?

"Iemand bij wie je tot rust komt, bij wie de hele wereld ineens ­verdwijnt. Ik ben altijd met 1.001 dingen bezig; als ik dat bij iemand kan loslaten, is er liefde."

24. Hoe wilt u bemind worden?

"Dat is een van de vragen die ik niet helemaal begreep. Ik weet dat ik de liefde van mijn naasten heb. Dat is alles wat telt."

25. Hoe zou u willen sterven?

"Ik zou tevreden kunnen sterven als ik weet dat ik goed ben geweest voor de mensen die ik liefheb. Dat ik mijn steentje heb kunnen ­verleggen voor een betere wereld."

26. Welk maatschappelijk probleem raakt u?

"België is een prachtig land met zoveel potentieel. We zijn een van de rijkste, meest welvarende landen ter wereld. Er is zoveel mogelijk en toch worden we nu om de tuin geleid door mensen met god weet welke intenties.

"De grootste illusie waarin we verkeren, is dat er hier veel fout gaat, dat mensen niet met elkaar overweg kunnen. Politici en media zitten elk in hun eigen logica. Op welk issue zit er spanning? Waarop kunnen we ons profileren? Hun kijk is geen reflectie van de werkelijkheid. Er is een wereld van verschil tussen de debatten die we waarnemen en de realiteit. Talloze initiatieven bewijzen dat: van Rihab Hajjaji’s PEP vzw tot Sihame El Kaouakibi’s WannaWork, de mensen van Molengeek en Toekomst­atelier. 

"Ik zie zoveel allochtone meisjes en jongens die worden gecoacht. Autochtone mentors die allochtone studenten ondersteunen. Leraars die na hun uren bij ouders langs­gaan of extra taal­lessen geven. Er is zoveel goodwill in onze samenleving. We onderschatten dat, blazen onbenulligheden op."

27. Hebt u uzelf ooit betrapt op racistische gevoelens?

"Neen. Wel op vooroordelen. We zijn allemaal geconditioneerd om de wereld zwart-wit te bekijken. Ik ook. Als ik een land bezoek, denk ik snel: die mensen zitten zo en zo in elkaar. Die vooroordelen ­hebben zelfs de meest ruimdenkende kosmopolieten.

"Ik ben zeer vergevingsgezind voor mensen die in domme clichés denken over minderheden. Wie er nooit mee in aanraking is ­gekomen, kan geen genuanceerd beeld hebben. Waar ik me wel aan erger: mensen die continu angst proberen te zaaien tegen bepaalde groepen om electorale redenen of om aandacht te vergaren. Dat vind ik tien keer gevaarlijker. We zijn allemaal onwetend, maar de mensen die dat sentiment uitbuiten, spelen met vuur.

"Allochtone tieners worden gelyncht om belachelijke uitspraken uit hun tienerjaren. Maar ministers en staatssecretarissen komen wel weg met de meest waanzinnige uitspraken. Daar word ik zot van.

"“Ik geef jongeren nu altijd de raad om niet al te veel de activist uit te hangen, want vroeg of laat krijgen ze de rekening gepresenteerd. De samenleving zal voor hen niet de compassie hebben die ze voor de uitspraken van Sofie en Peter op hun vijftiende wel heeft."

28. Wat betekent geld voor u?

"Een middel om mijn broers en zussen kansen te bieden."

29. Wat zoekt u op reis?

"Niet op een strand gaan liggen, maar dingen doen. Als ik een tijd niet in het buitenland ben geweest, mis ik iets. Ik kom altijd ­opgeladen terug, met nieuwe ideeën en verhalen. Even weg, dat geeft vleugels.

"Ik heb wel snel heimwee naar België. Hier is mijn thuis."

30. Hoe werkt u mee aan een betere wereld?

"Ik probeer altijd mensen dichter bij elkaar te brengen. Op het einde van de dag moeten we allemaal samen door dezelfde deur. Dat realiseren velen zich niet."