Bijna 1 op de 10 Vlamingen van allochtone herkomst leeft in gezin waar niemand werkt

De cijfers komen uit de Vlaamse Gezinsenquête die het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in 2016 heeft gehouden bij circa 2.600 gezinnen met minstens één kind en die vandaag worden voorgesteld. Bedoeling is actuele data over de gezinnen te bezorgen aan Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen (CD&V) om er zijn beleid op te bouwen.

Bijna negen op tien ondervraagden had op het moment van de enquête (in 2016) betaald werk. De grootste verschillen zijn er bij de herkomst: 90,1 procent van de respondenten met een Belgische of EU-herkomst heeft werk, tegenover 67,5 procent van de ondervraagden met een niet-EU-herkomst. Bij de niet werkenden waren de belangrijkste redenen: men zoekt werk (27,7 procent), men werkt niet om gezondheidsredenen of arbeidsongeschiktheid (23,7 procent) en men is huisvrouw/huisman (22,6 procent).

Bijna 80 procent bevindt zich in een situatie waar beide partners werken, 17,5 procent maakt deel uit van een eenverdienergezin en 2,7 procent maakt deel uit van een gezin waar geen van beide partners werken. Dat verschilt voor de ondervraagden van niet-EU-herkomst: iets minder dan de helft van deze respondenten (47,4 procent ) leeft in een tweeverdienergezin, 43,0 procent leeft in een eenverdienergezin en bijna één op tien (9,5 procent) leeft in een gezin waar niemand werkt. Deze cijfers hebben enkel betrekking op gezinnen die uit twee partners bestaan.

Hoe hoger geschoold, hoe meer personen gebruik kunnen maken van gezinsvriendelijke maatregelen. Bij hen bepaalt de werkgever veel minder vaak het uurrooster. Zij kunnen ook vaker gebruik maken van ouderschapsverlof. Alleen het omzetten van overuren in vakantiedagen of het zelf kiezen van de vakantiedagen lukt minder goed bij hooggeschoolden.

Een meerderheid van 75 procent van de ondervraagden geeft aan begrip te krijgen van hun werkgever bij familiale problemen. Van thuis uit werken (18 procent) en vanuit een satellietkantoor werken (7 procent) kan maar voor een klein deel van de ondervraagden.

Bijna vier op tien werkende ondervraagden geeft aan dat men activiteiten van het gezin moet missen door de hoeveelheid tijd die men aan het werk moet besteden. Ook geeft 22 procent van de ondervraagden aan vaak emotioneel uitgeput thuis te komen van het werk. 

78 procent van de ondervraagden vindt dat de eigen job heel goed te combineren is met het gezinsleven, 15 procent antwoordt neutraal en 6 procent vindt dat het helemaal niet goed te combineren is. Werken in een ploegensysteem maakt de combinatie gezin en werk moeilijker.

Vrouwen nemen vandaag nog altijd een groter aandeel van de zorgtaken in het doorsnee Vlaamse gezin voor hun rekening. 

Hoogopgeleide mannen dragen meer bij aan de zorg voor de kinderen in de Vlaamse gezinnen. Mannen dragen ook meer bij aan zorgtaken naarmate het aantal werkuren van de vrouw toeneemt. Bijna drie vierde van de ondervraagden vindt dat ze de zorg voor de kinderen eerlijk verdelen met de partner. Een kwart van de vrouwen vindt dat ze meer zorgt voor de kinderen dan eerlijk is, tegenover een vijfde van de mannen die vinden dat ze minder zorgen dan eerlijk is.

Meer actieve hulp en meer betrokkenheid van de partner worden genoemd als verbeterpunten. Vooral tijdens de ochtend- en de avondpiek in het gezinsleven is meer hulp van de partner welkom. Hindernissen voor een betere verdeling van de zorgtaken zijn het werk, maar ook een LAT-relatie (niet samenwonen bemoeilijkt een gelijke verdeling van de zorgtaken) en het feit dat de nieuwe partner niet de vader van het kind is. 

Iets meer dan vier op tien van de ondervraagden krijgt onbetaalde hulp bij de zorg voor en opvang van kinderen. Vooral (schoon)ouders worden dan genoemd, maar ook broers en zussen. Bijna één op drie van de respondenten geeft aan dat ze betaalde opvang voor de kinderen gebruiken.

25 procent van de vrouwen vinden dat ze meer huishoudelijke taken opnemen dan eerlijk is, tegenover nog geen 5 procent van de mannen. Iets meer dan vijf op de tien van de vrouwen vindt dat de taken eerlijk verdeeld zijn, tegenover bijna zeven op tien van de mannen. 

Het klassieke kostwinnersgezin - waarbij één iemand gaat werken en één iemand thuis blijft - staat financieel onder druk, zo blijkt ook uit de gezinsenquête. Bijna één op drie van die gezinnen kan geen onverwachte uitgave van duizend euro betalen of met vakantie gaan. Bij tweeverdieners is dat maar 12,1 procent en 9.8 procent. Met twee uit werken gaan lijkt dus meer dan ooit noodzakelijk.

Uit de bevraging blijkt dat één gezin op tien (10,8 procent) zegt moeilijk tot zeer moeilijk rond te komen met hun gezinsinkomen. Bij tweeverdieners is dat slechts 3,6 procent. Bij koppels met slechts één inkomen loopt dat op tot 18,4 procent.

Ook het betalen van facturen is problematischer in het traditionele kostwinnersgezin. Bij tweeverdieners is dat maar voor 4,7 procent een probleem, terwijl dat bij éénverdieners oploopt tot 15,7 procent.

Niet alleen éénverdienergezinnen hebben het moeilijk. De gezinsenquête bevestigt de financieel kwetsbare positie van gezinnen met een herkomst buiten de Europese Unie, laagopgeleiden, gezinnen waar geen van beide partners werkt of alleenstaande ouders.

Zo zegt bijna één op vier (23,4 procent) van de gezinnen met een herkomst buiten de Europese Unie moeilijk tot zeer moeilijk rond te komen. Bij gezinnen zonder arbeid uit inkomen is dat meer dan vier op tien. Van de alleenstaande ouders in Vlaanderen en Brussel zegt 26,7 procent moeilijk tot zeer moeilijk de eindjes aan elkaar te kunnen knopen.

Idem voor op reis gaan of onverwachte uitgaven kunnen doen: amper de helft (49,1 procent) van de alleenstaande ouders kan het zich veroorloven jaarlijks op vakantie te gaan. De helft (49,8 procent) van de gezinnen met een herkomst van buiten de EU kan een onverwachte kost van duizend euro niet aan.

Respect voor anderen, gevoel voor verantwoordelijkheid en voor zichzelf kunnen opkomen vindt de Vlaming het meest belangrijk in de opvoeding van zijn kinderen. 

'Respect voor anderen' is het belangrijkste opvoedingsdoel: bijna 60 procent van de ouders noemde het in hun top drie van meest belangrijke opvoedingsdoelen. Op plaats twee en drie staan 'gevoel voor verantwoordelijkheid' (48,5 procent) en 'voor zichzelf opkomen' (43,2 procent).

Minder belangrijk als opvoedingsdoel vindt de Vlaming 'ijverig en ambitieus zijn' (10,4 procent), 'verdraagzaam zijn' (10,4 procent) en 'rekening houden met anderen' (13,1 procent).

Zowel vaders als moeders vinden 'respect voor anderen' belangrijk, al hechten moeders daar nog meer belang aan. Vaders vinden prestatiegerichte opvoedingsdoelen zoals 'goed opgeleid' (31,3 procent van de vaders) en op autonomie gerichte opvoedingsdoelen zoals 'gevoel voor verantwoordelijkheid' (26,6 procent) dan weer belangrijker dan moeders.

Ook inzake herkomst zijn er opvoedingsverschillen. 'Respect voor anderen' is zowel voor ouders met een Belgische herkomst als een herkomst buiten de Europese Unie het belangrijkste. Ouders met een herkomst buiten de EU hechten wel meer belang aan de opvoedingsdoelen 'goed opgeleid zijn' (42,1 procent) en 'ijverig en ambitieus zijn' (14,9 procent).