Direct naar artikelinhoud
wetenschap

Nederlands ziekenhuis gaat extreem duur kankermedicijn zelf maken en op de markt brengen

Pillen en capsules.Beeld Shutterstock

Opnieuw is een ziekenhuis de farmaceutische industrie te slim af door een medicijn zelf te bereiden voor een fractie van de prijs. Het Amsterdamse Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis heeft een nieuwe groep patiënten ontdekt bij wie een extreem duur kankermedicijn ook werkt en wil het medicijn nu zelf op de markt brengen, om torenhoge kosten tegen te gaan.

Het gaat om Vorinostat, een medicijn tegen een zeldzame vorm van lymfeklierkanker. Onderzoekers van het ziekenhuis hebben ontdekt dat het medicijn ook effectief is bij patiënten met een melanoom die resistent is geworden tegen de standaardbehandeling. In Nederland gaat het jaarlijks om twee- tot driehonderd patiënten.

De werkwijze van het ziekenhuis symboliseert een nieuwe manier van geneesmiddelenontwikkeling. Daarbij houden wetenschappers een beloftevolle ontdekking in eigen hand, in plaats van die op de markt voor miljoenen te verkopen. Via een daarvoor opgericht bedrijf heeft het ziekenhuis bij de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA al exclusiviteit bedongen.

Zo kunnen wetenschappers de komende jaren zonder concurrentie aan het onderzoek werken en kan bij succes het medicijn over een paar jaar op de markt worden gebracht tegen een fractie van de huidige prijs van het geneesmiddel. Daarvoor zoekt het ziekenhuis de samenwerking met een fabrikant.

Patent verlopen

"We hebben het de farmaceut niet gevraagd, we hebben het gewoon gedaan", zegt René Bernards, kankeronderzoeker in het Amsterdamse ziekenhuis, over het kopiëren van het medicijn. Volgens het ziekenhuis mag dat omdat het patent op de werkzame stof is verlopen en farmaceut Merck het middel alleen maar voor lymfeklierkanker heeft geregistreerd. Het ziekenhuis heeft het medicijn, dat omgerekend zo'n 100.000 euro per patiënt per jaar kost, zeventig keer goedkoper nagemaakt.

Oncoloog en klinisch farmacoloog Jan Schellens, die het onderzoek bij patiënten doet, vat het initiatief samen als ‘een eigen koers’. Veel nieuwe, dure medicijnen zijn ontwikkeld in de onderzoekslabs van academische centra, die worden gefinancierd met publiek geld. Het komt veel te vaak voor dat medische doorbraken aan de hoogst biedende farmaceut worden verkocht, waarna die de geneesmiddelen voor een veel te hoge prijs in de markt zetten, zegt Ellen ’t Hoen, jurist en onderzoeker aan het Universitair Medisch Centrum Groningen en internationaal adviseur voor geneesmiddelenbeleid. Zij hoopt dat de werkwijze van het Amsterdamse ziekenhuis ‘een trend’ wordt. "Het is goed dat ziekenhuizen eisen gaan stellen aan wat er gebeurt met de vindingen uit hun lab. We moeten ons afvragen waarom we van publieke investeringen zo vaak geen publieke winst zien."

2 miljard aan 'dure geneesmiddelen'

De uitgaven aan dure geneesmiddelen (medicijnen die meer dan 10 duizend euro per patiënt per jaar bedragen) lopen door de komst van almaar nieuwe, prijzige middelen al jaren op. In 2016 bedroegen de kosten 2 miljard euro.

Carin Uyl-de Groot, hoogleraar evaluatie van de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit, prijst de list van het Amsterdamse ziekenhuis: "Als de farmaceut had geweten dat het middel ook bij een andere vorm van kanker werkt, zou het bedrijf dat vast niet hebben laten lopen." Farmaceut Merck reageert onderkoeld. "Dit medicijn is weliswaar nog op de markt maar we promoten het niet meer en doen er geen studies meer mee."

Het Antoni Van Leeuwenhoek is het tweede ziekenhuis dat heeft besloten een medicijn na te maken. Vorige maand kondigde het Amsterdams Medisch Centrum aan dat het een middel tegen een zeldzame ziekte zelf zou gaan bereiden omdat het medicijn wegens de extreem hoge prijs niet meer vergoed dreigde te worden.