Waarom loopt het opnieuw uit de hand tussen Israël en de Palestijnen? 5 vragen en antwoorden

Het conflict tussen Israël en de Palestijnen gaat in essentie over wie recht heeft op welke grond en op een eigen staat. Bovendien is er een heel andere lezing van de geschiedenis. Veel joodse Israëli’s menen dat het land hen door God is beloofd en dat de aanspraak van de Palestijnen niet legitiem is omdat er geen echte Palestijnse staat was vóór 1948. Veel Palestijnen menen dat ze ‘slachtoffers van de slachtoffers’ zijn en erkennen de aanspraak van de joden op Israël niet.

Israël werd op 14 mei 1948 opgericht na een conflict met de Arabische landen. Voorheen was het gebied bekend als ‘historisch Palestina’. Tot 1948 was het gebied  Brits mandaatgebied, maar de Britten kregen het conflict tussen de joden en de Palestijnen niet onder controle en besloten zich terug te trekken. Om conflict tussen beide groepen te beslechten, besloten de Verenigde Naties in 1947 om het gebied op te delen in een Joodse staat en een Palestijnse staat, met Jeruzalem als internationaal gebied. Dit plan mislukte omdat de Palestijnen en de Arabische landen het plan verwierpen. Ook heel wat joden hadden moeite met een Palestijnse staat.

Jeruzalem is een verdeelde stad en de internationale consensus zegt dat er onderhandeld moet worden over wie welk deel krijgt. Tot dan is het niemands hoofdstad. Hoe de stad verdelen is dan ook een van de hete hangijzers in het conflict.

Door de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te verhuizen, kiest de VS duidelijk kamp voor Israël. De VS geeft aan dat Jeruzalem de hoofdstad van Israël is, terwijl er nog geen oplossing is hoe de stad bestuurd of verdeeld moet worden. Bovendien geeft de VS het signaal dat Israël kan voortgaan met zijn schendingen van het internationaal recht: de bouw van nederzettingen in geannexeerd gebied, de discriminatie van de Palestijnse inwoners van Oost-Jeruzalem en de hertekening van de kaart van het gebied. Joodse Israëli’s maken vandaag de dag twee op de drie van de circa 800.000 inwoners van Jeruzalem uit. Palestijnse inwoners van Jeruzalem hebben geen Israëlisch staatsburgerschap, maar een status als resident die hen geen politieke rechten geeft.

Tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 annexeerde Israël Oost-Jeruzalem. Dat was een illegale daad die internationaal veroordeeld werd. Bovendien is Jeruzalem een heilige plaats voor het jodendom, het christendom en de islam. Ook al beschouwt Israël Jeruzalem als zijn ‘eeuwige en ondeelbare hoofdstad’, toch erkent bijna geen enkel land Jeruzalem als hoofdstad van Israël. De Palestijnen beschouwen Oost-Jeruzalem als de hoofdstad van hun toekomstige staat.

Na de wapenstilstandsakkoorden in deze eerste oorlog, werd Israël op 78 percent van ‘historisch Palestina’ opgericht. De overige 22 percent, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem kwamen onder Jordaans bestuur, en de Gazastrook onder Egyptisch bestuur.

Israël vocht in de geschiedenis verschillende oorlogen uit met de Arabische (buur)landen. Tijdens de oorlog van 1967 bezette Israël  de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, de Gazastrook, de Sinaïwoestijn en de Golanhoogte.
 
De internationale gemeenschap veroordeelt deze bezetting en is van mening dat Israël zich moet terugtrekken uit de bezette gebieden en een Palestijnse staat mogelijk moet maken.

Vandaag wordt de Nakba herdacht door de Palestijnen. Die term kan vertaald worden als ‘catastrofe’ of ‘ramp’ in het Arabisch. Het is de term die Palestijnen gebruiken voor de oprichting van Israël en de daarmee gelijklopende vlucht van zo’n 750.000 Palestijnen en de vernieling van 440 dorpen. Volgens de officiële Israëlische lezing  was die vlucht deels spontaan, of uitgelokt door oorlogsincidenten, en kan Israël niet verantwoordelijk worden gesteld voor het Palestijnse vluchtelingenprobleem. Toch vielen Joodse milities reeds vanaf eind 1947 doelbewust Palestijnse dorpen aan.

De Verenigde Naties riepen Israël al in 1949 op om de Palestijnse vluchtelingen te laten terugkeren of te compenseren. Voor Israël is dat vandaag onbespreekbaar omdat de terugkeer de vluchtelingen het einde zou betekenen van de joodse staat. Israël telt momenteel zo’n acht miljoen inwoners, onder wie 1,5 miljoen Palestijnse burgers of Arabische Israëli’s. Vandaag zijn er zo’n zeven miljoen Palestijnse vluchtelingen. Een groot deel van de Palestijnen trok naar buurlanden zoals Jordanië, Syrië en Libanon. Heel wat van hen hebben geen officiële nationaliteit, ze zijn staatloos en krijgen hulp van de VN.

Jared Kushner, zelf jood en schoonzoon en rechterhand van president Trump, werkt in stilte aan een nieuw vredesplan. Maar op dit ogenblik is er geen structurele dialoog. Vredesakkoorden door Jordanië en Europa mislukten in het verleden.

Aanslagen door Palestijnen, de bouw van nieuwe nederzettingen door Israël, verdeeldheid binnen de Palestijnen en de vrees voor het verlies van het Joodse karakter zijn enkele van de struikelstenen die een duurzaam akkoord onmogelijk maakten tot nu toe.

Onderzoek leert dat de meeste Israëli’s en Palestijnen een tweestaten­oplossing willen. De aanhoudende bouw van veiligheidshekken en nederzettingen maken de uitbouw van een leefbare Palestijnse staat erg moeilijk.

Sinds 2015 erkennen 136 landen de Palestijnse staat. De VS en de meeste landen in Europa doen dat niet.

De nederzettingen worden gezien als een van de grootste struikelstenen in het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Nederzettingen zijn Israëlische dorpen of wijken die gebouwd zijn in gebied dat Israël in 1967 veroverde op de Palestijnen. Ze zijn illegaal onder het internationaal recht omdat een bezettende macht geen (Israëlische) burgers mag verhuizen naar bezet gebied. Sommige Israëli’s gaan wonen in nederzettingen om religieuze of politieke redenen, anderen omdat wonen er goedkoop is. Zo’n 550.000 Israëli’s wonen in 150 nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem en Golan. Sommige nederzettingen zijn volledige ministadjes, andere zijn soms niet meer dan een verzameling gebouwtjes, outposts. 

De vele en groeiende nederzettingen maken de mogelijke vorming van een hecht Palestijnse gebied, of staat, erg moeilijk. Ze versnipperen het Palestijnse gebied, wat voor sommige inwoners van nederzettingen ook expliciet de bedoeling is. De nederzettingen worden militair verdedigd. Ze liggen vaak op strategisch belangrijke heuveltoppen, hebben soms eigen wegen ernaar toe en bemoeilijken het dagelijkse leven voor heel veel Palestijnen.