"Slachtpartij op ongewapende burgers": 58 doden en 2.771 gewonden nadat Israëlisch leger met scherp schiet

Dat er maandag protesten zouden uitbreken, stond in de sterren geschreven. Het is de 70ste verjaardag van de staat Israël, en de VS openen net vandaag hun nieuwe ambassade in Jeruzalem. Dat wordt door de Palestijnen beschouwd als de hoofdstad van hun nog op te richten staat.

Het dodental door de protesten aan de grens tussen de Gazastrook en Israël is opgelopen naar 58. Dat meldt het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid in Gaza, dat spreekt over ruim 2400 gewonden. Ongeveer de helft daarvan zou schotwonden hebben. De Palestijnse minister van Gezondheid Djawad Awad beschuldigt Israël van een "slachtpartij op onbewapende manifestanten". 

President Mahmoud Abbas heeft opgeroepen tot drie dagen van rouw en een algemene staking in de Palestijnse gebieden vandaag. De Palestijnse Autoriteit (PA) eist een spoedzitting van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

De Palestijnse diplomaat Saeb Erekat zei dat de PA bescherming eist voor het Palestijnse volk onder de Israëlische bezetting. Ook zal ze zich wenden tot het Internationale Strafhof in Den Haag vanwege de Israëlische nederzettingen.

Volgens de Israëlische premier Benjamin Netanyahu waren de acties zelfverdediging tegen de regerende Hamas-groep in het gebied. Dat zegt hij op Twitter. "Elk land heeft de plicht om zijn grenzen te verdedigen", aldus Netanyahu. "De terroristische organisatie Hamas verklaart dat ze van plan is Israël te vernietigen en stuurt duizenden mensen om de grensafscheiding te doorbreken om dit doel te bereiken. We zullen vastberaden blijven handelen om onze soevereiniteit en burgers te beschermen."

Sinds de Israëlische militaire operatie van 2014 in de Gazastrook zijn er nog niet zo veel doden op een dag in de Gazastrook gevallen. Tienduizenden betogers verzamelden zich maandag op meerdere plekken aan de grens. De betogers trokken massaal naar de grens om de 'Nakba' (de Catastrofe) te herdenken. Daarmee verwijzen ze naar het uitroepen van de staat Israël zeventig jaar geleden. Dat betekende voor veel Palestijnen dat zij van hun geboortegrond vluchtten of daarvan werden verdreven.

Palestijnen gooiden brandbommen en stenen naar de Israëlische ordetroepen. Die schoten met scherp op de betogers. “Er kunnen vandaag veel martelaren bijkomen”, zegt een van de actievoerders. “Heel veel. Maar de wereld zal onze boodschap horen. De bezetting moet eindigen.” Israël zette tijdens de rellen vandaag ook drones in om traangasbommen te gooien en Palestijnse kites met molotov-cocktails uit de lucht te halen. 

De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) heeft naar aanleiding van het geweld voor vandaag een algemene staking in de Palestijnse gebieden afgekondigd. Tegelijkertijd is het een dag van rouw voor de omgekomen martelaren.

Het Israëlische leger had de Palestijnen gewaarschuwd weg te blijven bij het grenshek. Getuigen zeggen dat Israëlische troepen traangas afvuurden op tentenkampen in de buurt van de grens. Door de protesten zijn de afgelopen weken tientallen Palestijnen om het leven gekomen.

Israël zal blijven werken om pogingen te verhinderen de grens met de Gazastrook naar Israël over te steken. Dat zei Avigdor Lieberman, de Israëlische minister van Defensie, vandaag na de rellen. "Minister Lieberman heeft opgedragen vastberaden te handelen om elke aanval op de Israëlische soevereiniteit en op Israëlische burgers te verhinderen, in overstemming met het gevestigde beleid", aldus het kantoor van de minister, na een ontmoeting met functionarissen van het Israëlische leger. Dat leger beschuldigde de Palestijnen er eerder van "geweld van een ongeziene omvang" te hebben gebruikt, bij de protesten aan de grens. Drie terreurcellen met vuurwapens probeerden om Israëlische soldaten aan te vallen, zei Ronen Manelis, woordvoerder van het Israëlische leger. Zo zouden ook molotovcocktails en springtuigen zijn ingezet en zou geprobeerd zijn om Israëlische soldaten te ontvoeren.

Kenneth Roth, directeur van Human Rights Watch (HRW), zei op Twitter dat een Israëlische legerfunctionaris heeft bevestigd dat de Israëlische sluipschutters met scherp schieten en niet met rubberkogels. "Gerechtvaardigd enkel als een laatste redmiddel om een onmiddellijke dodelijke bedreiging te stoppen", aldus Roth.

Het Witte Huis legt de schuld voor het geweld in de Gazastrook volledig in handen van Hamas. De islamitische radicale beweging heeft op cynische wijze van de situatie gebruikgemaakt, zei de woordvoerder van de Amerikaanse president Donald Trump, Raj Shah, maandag in Washington.

De huidige escalatie zal een vredesplan echter geen schade toebrengen, zei Shah. Dat vredesplan van de Amerikaanse regering zal op een geschikt moment gepresenteerd worden. Op de vraag of de VS Israël gezien de vele doden van gisteren tot terughoudendheid zal oproepen, zei Shah dat dat niet nodig was. Hames draagt immers de verantwoordelijkheid.

Het Turkse staatshoofd Recep Tayyip Erdogan heeft het optreden van Israël in de Gazastrook als genocide bestempeld. "Wat Israël doet, is genocide. Van welke zijde het ook moge komen, van Amerika of Israël, ik vervloek dit humanitair drama, deze genocide", zei Erdogan aan het door de overheid gecontroleerde nieuwsagentschap Anadolu maandagavond. Erdogan kondigde drie dagen rouw af voor de maandag omgebrachte Palestijnen. 

Een VN-comité belast met de strijd tegen racisme roept Israël op om "onmiddellijk" te stoppen met het "disproportionele" gebruik van geweld tegen Palestijnse betogers in de Gazastrook. De 18 onafhankelijke experten van het comité, dat bij het bureau van de Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de VN behoort, zijn "erg bezorgd door het feit dat de talrijke overleden of gewonde mensen geen imminente dreiging leken te vertegenwoordigen" op het ogenblik dat ze werden geraakt.

Ook secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, zei ongerust te zijn over de situatie. Volgens Guterres toont het geweld aan dat een politieke oplossing absoluut noodzakelijk is. "Er is geen plan B voor de tweestatenoplossing", aldus de VN-baas. Dat is de enige manier waarop beide volkeren in vrede met elkaar kunnen samenleven, zei hij.

De Arabische Golfstaat Koeweit heeft daarnaast een spoedzitting van de VN-Veiligheidsraad gevraagd. De voor dinsdag geplande sessie moet een open debat worden, zei de woordvoerder van de Koeweitse VN-afvaardiging maandag. Concrete stappen of een ontwerpresolutie, om de situatie aan de grens tussen de Palestijnse Gazastrook en Israël te kalmeren, zijn er momenteel niet.

De Palestijnse VN-ambassadeur Rijad Mansour acht de VS en hun beslissing om Jeruzalem tot hoofdstad van Israël te erkennen, voor het geweld verantwoordelijk. "Als wereldmacht hebben de VS het vermogen om druk op Israël uit te oefenen en de misdaden tegen het Palestijnse volk te beëindigen", schreef Mansour maandag aan de VN-Veiligheidsraad. In plaats daarvan heeft Washington de "compromisloosheid" van Israël alleen maar vergroot. Mansour riep de Veiligheidsraad op de "extreem gevaarlijke situatie" na het bloedbad aan de grens met Gaza te ontmijnen.

Jordanië en Egypte, de enige twee Arabische landen die formele diplomatieke betrekkingen met Israël hebben, veroordeelden de Israëlische actie aan de Gazastrook. De woordvoerder van de Jordaanse overheid veroordeelde het "buitensporige geweld tegen de weerloze Palestijnse bevolking" en sprak over een "misdaad". Egypte veroordeelde ten strengste dat "de Israëlische bezettende troepen" zich richten tegen "ongewapende Palestijnse burgers", aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) roept de strijdende partijen aan de grens van de Gazastrook met Israël op om "elk disproportioneel gebruik van geweld te voorkomen en de dialoog voor een duurzame oplossing zo snel mogelijk op te starten". 

Reynders woont momenteel een internationale conferentie over de slachtoffers van etnisch en religieus geweld in het Midden-Oosten bij in Brussel. De buitenlandminister roept de strijdende partijen in Gaza van daaruit op om "unilateraal geweld dat spanningen creëert, te vermijden". 

"Dit is buitensporig geweld. Dit kan je alleen maar veroordelen en met klem vragen aan iedereen om de gemoederen te bedaren en de rust terug te laten keren", zei minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo vanavond in Terzake. "Deze reactie is buitensporig en absoluut niet proportioneel. Dit kan je alleen maar veroordelen en met klem vragen aan iedereen om de gemoederen te bedaren en de rust terug te laten keren", reageerde De Croo. Het gaat om zijn eigen standpunt, verduidelijkte hij, "al zou het mij verbazen mocht er vanuit de regering een andere mening zijn."

Ook de Europese Unie heeft Israël en de Palestijnen opgeroepen tot de grootste terughoudendheid. "Tientallen Palestijnen, onder wie kinderen, zijn gedood en honderden zijn gewond door Israëlische schoten tijdens massale manifestaties aan het grenshek van Gaza. We vragen alle partijen om te handelen met de grootste terughoudendheid om nog meer verlies van mensenlevens te vermijden", zo zei de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken van de Europese Unie Frederica Mogherini.

Rusland heeft de opening van de Amerikaanse ambassade in Jeruzalem als een gevaar voor de vrede in de regio gehekeld. Rusland heeft dit eerder al herhaaldelijk aangekaart, zei Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov maandag in Moskou. Minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei bovendien bij een ontmoeting met zijn Egyptische collega Sameh Shoukry dat de status van Jeruzalem een centraal punt is in het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Dat geschil kan slechts met een dialoog opgelost worden en niet eenzijdig door één land. Rusland is bereid een dergelijke dialoog te ondersteunen, zei de topdiplomaat.

Frankrijk roept de Israëlische autoriteiten op tot terughoudendheid nadat maandag bij protesten volgens de Palestijnse autoriteiten meer dan veertig mensen om het leven zijn gekomen. Bovendien schendt het besluit van de VS om zijn ambassade naar Jeruzalem te verplaatsen het internationale recht, zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian.

"Frankrijk roept alle actoren op om verantwoordelijkheid te tonen om een nieuwe escalatie te voorkomen", zegt de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian. "Frankrijk doet opnieuw een beroep op de Israëlische autoriteiten om onderscheidingsvermogen en terughoudendheid uit te oefenen bij het gebruik van geweld dat strikt proportioneel moet zijn." 

President Emmanuel Macron zal de komende dagen met alle spelers in de regio praten, klinkt het maandagavond vanuit zijn ambtszetel in Parijs. 

Ook een woordvoerder van de Britse premier Theresa May drong aan op terughoudendheid. ,,We dringen aan op kalmte en terughoudendheid om acties te vermijden die destructief zijn voor vredesinspanningen. ,,Het VK blijft vastberaden inzetten op een tweestatenoplossing met Jeruzalem als gedeelde hoofdstad.''

De Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok vindt het "heel aangrijpend'' om te zien hoe veel doden er zijn gevallen. "Ik roep beide kanten op tot zelfbeheersing, want het is dramatisch hoe mensen daar steeds weer de dood vinden" aldus Blok. Over het Israëlische optreden zei de minister dat er situaties zijn waarin het gerechtvaardigd is voor een land om geweld te gebruiken. ,,Maar er zijn wel heel veel doden gevallen vandaag.'' Dat Palestijnse groeperingen mensen oproepen om naar de grens te gaan, draagt niet bij aan de rust, vervolgde Blok. "Het is van groot belang dat mensen het hoofd koel gaan houden."

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International hekelt een "verwerpelijke schending" van de mensenrechtenrechten en "oorlogsmisdaden" in de Gazastrook. "Dit is een nieuw gruwelijk voorbeeld van het buitensporig gebruik van geweld en echte kogels op een afschuwelijke manier door het Israëlische leger", kondigde Philip Luther, een verantwoordelijke van de mensenrechtenorganisatie voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika. "Dit is een schending van de internationale regels." In sommige gevallen lijkt het te gaan om "doelbewuste moorden wat oorlogsmisdaden zijn". Volgens eerste medische rapporten, die Amnesty aanhaalt, zijn "tientallen geraakt in het hoofd of in de longen". 

Ondertussen is maandagnamiddag de Amerikaanse ambassade in Jeruzalem officieel geopend. Met de verplaatsing van de ambassade in Israël komt de Amerikaanse president Donald Trump een verkiezingsbelofte na die hij in december maakte. De verhuis van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem werd door 128 landen van de 193 van de Verenigde Naties afgekeurd. Enkele landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Turkije, Marokko en Egypte, hebben maandag publiekelijk hun afkeuring uitgedrukt. 

De inwijding van de Amerikaanse ambassade in Jeruzalem concretiseert een van de meest controversiële buitenlandse beleidsbeloften van Donald Trump, ongeacht de internationale afkeuring en Palestijnse verontwaardiging.

In een videobericht, dat werd afgespeeld tijdens de officiële opening, erkende Trump Jeruzalem als de ware hoofdstad van Israël en hoofdstad van het Joodse volk zoals dat in de oudheid was. Hij benadrukte ook dat de Verenigde Staten vrede in de regio nastreven.

De ceremonie van de opening werd ingehuldigd met een speech door Amerikaanse ambassadeur David Friedman. Hij vermeldde in zijn speech dat Amerikaanse wetgevers reeds in 1995 hadden gestemd om de stad te erkennen als de hoofdstad van Israël.

In totaal waren er ongeveer achthonderd gasten aanwezig. Ook Ivanka Trump, dochter en raadgeefster van Donald Trump, was aanwezig samen met Amerikaanse minister van Financiën Steve Mnuchin.