Komt het brein achter de genocide in Rwanda op vrije voeten?
Komen drie Rwandezen, die tot lange gevangenisstraffen veroordeeld zijn wegens hun aandeel in de genocide van 1994, vervroegd op vrije voeten? Hun lot ligt in handen van de Amerikaanse rechter Theodor Meron, voormalig president van het Joegoslavië-tribunaal. Hij staat onder zware internationale druk. Alle betrokkenen hebben tot vandaag, donderdag, de tijd hun visie in Den Haag te leveren.
Omstreden is vooral de mogelijke vrijlating van Hassan Ngeze, die door één van de aanklagers van het Rwanda-tribunaal was omschreven als het ‘brein’ achter de genocide die circa een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s het leven kostte. De journalist had via zijn krant en een radiostation opgeroepen tot geweld. De aanklager: "Zijn woorden waren gevaarlijker dan kogels en machetes."
Ngeze werd aanvankelijk veroordeeld tot levenslang. De straf werd omgezet in 35 jaar cel, en Ngeze meent in aanmerking te komen voor vrijlating nu hij twee derde heeft uitgezeten.
Rechter Meron heeft Ngeze, twee andere veroordeelden, de Rwandese regering en andere betrokkenen tot donderdag de tijd gegeven om hun argumenten pro en contra vrijlating kenbaar te maken. Meron is president van het ‘Mechanisme’ in Den Haag, officieel: het Mechanism for International Criminal Tribunals. Het VN-hof buigt zich over zaken die na de sluiting van het Joegoslavië-tribunaal in 1917 nog moeten worden ‘afgehandeld’ (zoals het hoger beroep van Radovan Karadzic en Ratko Mladic, veroordeeld wegens de massamoord in Srebrenica) en zaken die in eerste instantie terechtkwamen bij het Rwanda-tribunaal in Arusha, Tanzania.
Hassan Ngeze had via zijn krant en een radiostation opgeroepen tot geweld. Volgens de aanklager waren zijn woorden 'gevaarlijker dan kogels en machetes'
Lees verder onder de foto.
Ongekend psychologisch leed
Het is een unicum dat Meron Rwanda de gelegenheid heeft geboden om protest aan te tekenen tegen vervroegde vrijlating, zegt de Nederlandse juriste dr. Caroline Buisman. Zij vertegenwoordigt een voormalige Rwandese topofficier, Aloys Simba, die eveneens voortijdig op vrije voeten wil komen. Een gerechtvaardigd verzoek, vindt Buisman: "Simba is al 82 of 83, dat weet hij zelf niet, en is ernstig ziek."
Simba had op grote schaal moordpartijen georganiseerd, en werd veroordeeld tot 25 jaar cel. Buisman verbaast zich erover dat rechter Meron Rwanda ("geen neutrale partij") advies gevraagd heeft. Volgens Rwandese media zijn ten minste tien veroordeelden vervroegd op vrije voeten gesteld zonder dat de regering van het land zich ermee had bemoeid.
Daar wringt volgens Rwanda de schoen. Want bij terugkeer bleken de oorlogsmisdadigers er nog altijd hun "vergiftigde ideologie" op na te houden. Rwanda wil, voordat rechter Meron een beslissing neemt, ten minste een hoorzitting waarop slachtoffers aan het woord komen.
Volgens de Rwandese regering leidt vervroegde vrijlating van Ngeze, Simba en nog een derde veroordeelde tot "ongekend psychologisch leed" onder nabestaanden en overlevenden. "Sinds de routineuze slachting van Joden tijdens de Holocaust heeft de wereld niet meer zo’n systematische poging tot de vernietiging van een volk meegemaakt."
Bij terugkeer bleken de oorlogsmisdadigers er nog altijd hun ‘vergiftigde ideologie’ op na te houden
Rwanda krijgt bijval uit het buitenland. Voormalige aanklagers van het Rwanda-tribunaal en zowel Afrikaanse als westerse wetenschappers hebben een dringend beroep gedaan op rechter Meron om af te zien van vervroegde vrijlating. Als "leden van de internationale gemeenschap" stellen zij dat de veroordeelden achter de tralies moeten blijven, "waar ze thuishoren".