Felix Van Groeningen: "In Hollywood mag je niet laten merken dat je twijfelt, anders ben je dood"

Hij ziet er een beetje vermoeid, maar vooral relaxed en tevreden uit. Hoe kan het anders. Wat een jaar. Hij is net vader geworden van zijn eerste zoon, Rufus. Amper twee weken daarvoor rondde hij zijn eerste Hollywoodprent af: Beautiful Boy. Een film gebaseerd op Beautiful Boy: A Father’s Journey Through His Son’s Addiction, de memoires van New York Times-journalist David Sheff, én op Tweak: Growing Up on Methamphetamines, het boek waarin Sheffs zoon Nic terugkijkt op de periode waarin hij aan de drugs zat. Het is een diepteportret van een ontwricht gezin dat worstelt met de demonen van het leven. En eentje van hoop.

Felix schreef het scenario met Luke Davies en regisseerde de prent. De productie zat bij Plan B Entertainment, het productiehuis van Brad Pitt dat 12 Years a Slave produceerde. De hoofdrollen zijn voor Timothée Chalamet, de Oscargenomineerde revelatie uit Call Me by Your Name en Lady Bird, en de Oscargenomineerde en Golden Globe-­winnaar Steve Carell (Foxcatcher, Little Miss Sunshine, The Big Short, Battle of the Sexes). Om even het kaliber te schetsen van de klasbakken met wie Van Groeningen aan zijn Hollywooddebuut timmerde. De touwtjes stevig in handen houden was niet makkelijk, maar ook niet onmogelijk, maakt de regisseur van onder meer Belgica, The Broken Circle Breakdown en De helaasheid der dingen duidelijk.

Wie is Felix Van Groeningen?

- Geboren op 1 november 1977 in Gent

- Studeerde audiovisuele kunsten aan het KASK in Gent

- Debuutfim Steve + Sky (2004) leverde hem de Plateauprijs voor Beste Belgische film op

- Draaide daarna Dagen zonder lief, De helaasheid der ­dingen, The Broken Circle Breakdown en Belgica

- Debuteert in Hollywood met het drama Beautiful Boy, met Steve Carell, bij ons te zien op 21/11

- Heeft met vriendin Charlotte Vandermeersch één kind

Felix is geen roeper. Niet op de set en niet daarbuiten. Hij is de man die een tikkeltje warmte injecteert, vermomd onder een schaterlach. Omdat hij weet dat het de omgeving is waarin mensen het best functioneren. Hij ook. Maar dus, het was een heftige periode. Felix (40) en Charlotte Vandermeersch (34), al meer dan tien jaar zijn vriendin, verbleven ongeveer een jaar in Los Angeles. De film is er grotendeels opgenomen en gemonteerd. Begin 2018 keerde Charlotte terug om zich voor te bereiden op de bevalling, Felix werkte net op tijd zijn film af om erbij te zijn. “Het gaat super”, vertelt Felix op een terrasje op het Sint-Jansplein in Antwerpen. Zijn uitvalsbasis, nadat hij Gent verliet. Terwijl hij koffie drinkt, naar voorbijgangers zwaait, felicitaties in ontvangst neemt en zijn telefoon drie keer opneemt, belt hij nog even naar Charlotte. Hij is straks weer thuis.

Goed getimed. Die zoon en de film.

“Soms komen de dingen samen. Op het moment dat je aan kinderen wilt beginnen, loopt het niet altijd zoals gepland. Ook film is een heel ongrijpbaar proces. Dat al eens ­uitloopt. Beautiful Boy was uiteindelijk net op tijd af. Alles ligt open nu. Er is tijd voor elkaar en om te genieten van deze volgende stap in ons leven.”

Maar het is nipt geweest. Er is zeven maanden aan de montage gewerkt. Die werd naar verluidt op het allerlaatste moment nog eens volledig omgegooid.

“Zo’n drie tot vier keer, bedoel je. Zoals wel vaker met mijn films gebeurt. Ze lenen zich daar ook toe. Nu ook, het is een film met veel mogelijkheden in tijdsbeleving en verschillende vertelperspectieven. Nico (Leunen, zijn vaste monteur, TDV) was er niet van bij het prille begin bij betrokken, maar ik miste hem, het marcheerde niet. Dus is hij naar de VS ­gekomen. Uiteindelijk heeft hij de film gemonteerd.”

Je noemde jezelf eerder al een eindeloze twijfelaar.

“Dat is ook zo. Soms ben je tevreden met een eerste versie, maar volgt er commentaar en begin je te twijfelen. Wat is de oplossing dan? Herbeginnen. Ik laat de twijfel ook toe. Laat het mezelf toe om af te dwalen en maffe omwegen te maken. Het gebeurt in alle stadia van film maken, maar voornamelijk tijdens het schrijven en monteren, dat ik de weg kwijtraak, en vaak blijkt die omweg toch net wat ik nodig had om hét te vinden. Het hart van de film. En besef je wat de omleiding je heeft laten inzien.”

Maakt dat het moeilijker om nadien tevreden te zijn? Als je de twijfel van ‘had ik toen dit’ of ‘was ik maar’ laat binnensluipen?

“Ik ben tevreden. Voor zover dat mogelijk is wanneer iets net af is. Ik heb zelf een punt achter de montage gezet en beslist dat de film af was. Dat is een goed, maar ook moeilijk moment. Want dan gaat het verteerproces van start. Dat is heel persoonlijk. Het moet zijn weg vinden binnen je leven. Wat wilde ik doen, en wat is het geworden? Wat gaan de mensen denken en zeggen? Maar dat zal ik natuurlijk pas veel later weten.”

Heb je in Hollywood evenveel ruimte om te twijfelen als bij een Vlaamse productie?

“Het is anders. Er was veel vertrouwen, van in het begin, maar de perceptie over twijfel ligt wel anders. Ze gaan er niet licht over. Iedereen binnen die machine werkt heel hard, twijfelt en stelt dingen in vraag. Dus het gebeurt er wel, maar het wordt ook als iets zwaks gezien. Zelfs al zit je op een immens kantelpunt en overvalt de grootste twijfel je, in Hollywood mag je dat niet laten merken. In het ontwikkelingsproces voelde ik dat er iets niet goed zat. Op dat moment moesten we nog vaak gaan pitchen naar de studio. De producent zei heel duidelijk: ‘Laat dit niet merken, hé man, of we zijn dood’. Zo extreem. Je moet superzeker ­overkomen. Doe je dat niet, dan kan het van het ene moment op het andere gedaan zijn. Dat maakt je onzeker.”

De grote boze Hollywoodmachine.

“In het begin was ik behoorlijk overweldigd. Een studio zoals Amazon, de megavergaderingen, het budget. Het ­pitchen. Terwijl je bij de start van de samenwerking, als regisseur, de boel toch een beetje op gang moet trekken. Dat lukt wel, je raakt erdoor. Want eenmaal je in het ‘filmmaken’ zelf duikt, merk je dat er weinig anders is dan hier. En dat ik dat wel kan. Ik heb het nog gedaan en doe het graag. Gelukkig was Ruben (Impens, zijn vaste director of photo­graphy, TDV) er. Hij heeft al mijn films gedraaid. Wij zijn een team. Om elkaar naar beneden te halen, niet op te stijgen, maar ook om een potje te zagen wanneer dingen niet mogelijk bleken. We hebben samen onze weg gevonden.

“Het meest uitgesproken verschil met een set in België is wellicht het grote aantal nieuwe mensen met wie je moet samenwerken. De basisploeg is dezelfde, maar plots is er zo’n 100 man extra betrokken voor licht, geluid en ander equipment. Dat maakt improviseren moeilijker dan ik gewoon ben. Bovendien vraag ik me soms af wat de meerwaarde is van een dergelijke logge en dure organisatie, in verhouding met wat het opbrengt.”

Is het moeilijker om jezelf te blijven op zo’n plek?

“Er heerst een machts- en machocultuur in Hollywood. Alles moet great zijn. Iemand die zaagt, wordt niet serieus genomen. Ik heb dat spelletje soms meegespeeld, soms niet. Ik kán ook eigenlijk maar mezelf zijn. Tegelijkertijd zijn Amerikanen mensen die je heel sterk kunnen ophemelen. Je voelt je gewild, je krijgt kansen. Eigenlijk was de draaiperiode fantastisch. Misschien heb ik ook veel chance gehad. Om met Amazon, een fijne studio, en Plan B, een dito ­productiehuis, te werken. Beide gaan voor filmmakers en niet per se voor de makkelijkste weg. Tijdens het schrijven en draaien ­lieten ze me met rust, de postproductie was iets lastiger. Er is veel geld mee gemoeid, en veel mensen. Beslissingen maken is ­moeilijker, want op een bepaald moment hebben anderen meer macht dan jij.”

En dan moet je de dingen kunnen ­loslaten.

“En dat is lastig. Maar de film is wel echt geworden wat ik wilde dat hij was. Het is alleen niet zonder slag of stoot gegaan. Ik heb veel bijgeleerd. Op tafel kloppen is er niet makkelijk. Maar ik ben blijven kloppen. Ik heb me het project toegeëigend. En soms moet je toegevingen doen.”

Hoe was de samenwerking met Timothée Chalamet, de jonge acteur die de hoofdrol speelt? Op het moment van de audities was die nog een onbekende bij het grote publiek. Maar na Call Me by Your Name, en zijn Oscarnominatie voor die rol, werd hij overal als dé revelatie van het moment getipt.

“Ik had Call Me by Your Name al gezien vlak voor het Sundance Film Festival en vond Timmy een straffe kerel. Hij had toen ook al enkele scènes ingespeeld bij wijze van auditie voor de rol van Nic. Net zoals elke Engelstalige acteur tussen de 17 en 25 jaar; het was een gegeerde rol. We ­hebben meer dan 200 tapes gekregen. Maar Timmy stak er onmiddellijk bovenuit. We zijn koffie gaan drinken, hij was supernerveus, maar ook volledig ingewerkt. Hij had de ­boeken gelezen, kon de rol vangen en zich transformeren in een milliseconde. En dan is er nog de goesting en warmte die die gast uitstraalt. Na de chemistry reading, de lezing van het script met Steve (Carell), wisten we het zeker.”

Dus nu hopen dat hij ook voor Beautiful Boy een Oscarnominatie binnenhaalt én verzilvert.

“Terwijl we op het moment van de audities bewust niet voor een ster kozen, omdat er dan minder ballast is, is het ­nu natuurlijk geweldig. Ergens hadden we gehoopt dat dit zijn break-outrol zou zijn, maar zijn talent is ons voor geweest. Niemand had zien aankomen dat hij plots wereldberoemd zou worden, maar het is volledig verdiend. Als de faam van Timothée kan helpen om jonge mensen naar de cinema te brengen, kan ik dat alleen maar toejuichen.”

Steve Carell is geen jonkie meer in de business.

“Ook een ongelooflijk acteur. Het is fascinerend om te zien hoe goed hij de machine kent en hoe professioneel hij is. Hoe voorbereid iedereen hier is en hoe enorm keihard ze werken. Steve instructies geven is niet moeilijk. De man is heel ontvankelijk voor aanwijzingen. Al moet je alles wel voorzien van een reden. Hij neemt de dingen niet zomaar aan, je moet uitleggen waarom je iets op die manier wilt. En ik beschouw mezelf niet als de meest eloquente, ook niet in het Nederlands… Ook hier, ik heb veel geleerd. Als ik iets wil, dan moet ik het beargumenteren.”

De rol van de vader was eerst voor Brad Pitt, de man achter Plan B, het productiehuis van de film.

“Tijdens de ontwikkeling van het scenario is dat effectief een tijdje de bedoeling geweest. Maar dan verandert dat weer… Wanneer Brad niet acteert in de film, is hij minder betrokken met de rest van het productieproces.”

Dus je mag wel Brad zeggen?

“In het begin zijn we aan elkaar geïntroduceerd en overliepen we delen van het scenario. Toen zei hij plots: ‘But Felix, your ‘Broken Circle’ was amazing’. Intimiderend, zeker. Maar na een paar keer wandel je de bureaus binnen en zeg je ook gewoon ‘Yo Brad’.”

Repetities, voorafgaand aan het effectief draaien, zijn in Hollywood niet gebruikelijk zoals bij ons. Jij hebt ze wel ingepland.

“Twee weken. Daarin hebben we samen geoefend, maar ook gegeten en hebben we elkaars vertrouwen gewonnen. In die periode hebben we een fond gelegd en een taal ontwikkeld. De krijtlijnen voor de verdere samenwerking zijn toen getekend. Dat was nodig. De eerste scènes die Timmy moest draaien waren de heftigste, de allereerste is er een met een OD (overdosis, TDV) in. Een aantal weken voor die opname hebben we hem extreem laten vermageren. Daarna is hij in rust gegaan om weer wat bij te komen.”

Je koos – na De helaasheid der dingen, The Broken Circle Breakdown en Belgica – opnieuw voor een ­familiekroniek. Eentje met veel wanhoop en miserie.

“Maar vooral ook met liefde en hoop. Zaten die ingrediënten er niet in, dan had ik de film niet kunnen maken. Beautiful Boy is een portret van een prachtig nieuw samengesteld gezin met emotioneel intelligente leden en heel veel liefde. Waar iets vreselijks gebeurt. De film gaat over hoe mensen daarmee omgaan. Hoe ze de dingen proberen te vatten en begrijpen en tegelijk moeten leren loslaten. Het vertelt iets over het leven.”

Zegt het iets over jouw leven of een fase waarin je je bevindt? Steve+Sky en Dagen zonder lief lopen gelijk met levensfases waarin je ze gemaakt hebt, andere films bevatten ook een andere link. In Beautiful Boy is de vaderfiguur prominent aanwezig.

“Ik maak films over mezelf, zonder over mezelf te praten. Ik heb daar mijn redenen voor, maar hoef die niet te delen. Ik ben vader geworden, ik was klaar voor dat perspectief. In die zin reflecteert de film een beetje mijn leven. Maar deze film staat niet zo dicht bij mijn leven als de voorgaande. Het verhaal speelt zich voornamelijk af in San Francisco en het gaat over meth, die drug kennen we hier niet echt. Maar er zitten universele aanknopingspunten in. Nadenken over opvoeding, experimenteren met drugs, of de muziek. Ik heb niet alles zelf meegemaakt, maar toch voelt het vertrouwd.”

“Een nieuwe film is vaak een tegenreactie op de voorafgaande.” Het zijn je eigen woorden. Op welke manier is Beautiful Boy een reactie op Belgica?

“Die eerste is een pak beheerster dan Belgica. Die was dan weer een reactie op het keurslijf van The Broken Circle Breakdown, die vooral klassieker was aangepakt. Op een bepaalde manier is Beautiful Boy ook een antwoord op De helaasheid. Daarin staat een pure jongen centraal die opgroeit in een gezin waar alles uit elkaar valt. Nu is het ­eerder omgekeerd. Het gezin is puur en evenwichtig, de zoon verliest zichzelf en ontwricht het gezin.”

Je houdt van films die je een stomp in de maag ­verkopen. Is Beautiful Boy een stomp?

“Een heftige. Het is een verhaal dat zacht onder je vel kruipt, maar je niet meer loslaat. Het is een heel aandoenlijk ­verhaal.”

Even terug naar jouw Oscarnominatie in de categorie Beste niet-Engelstalige film voor The Broken Circle Breakdown in 2014. Heeft die je, behalve dit project, nog veel andere voorstellen opgeleverd?

“In 2010 al ben ik iets in het Engels beginnen schrijven. Vreemd, maar dat heeft toen de basis voor veel dingen gelegd. Met de Oscars heb ik veel mensen leren kennen. Het heeft de deur groter gemaakt. Ik heb toen verschillende aanbiedingen gekregen. En ik was uiteindelijk nog bezig met een ander project, maar dat heb ik stopgezet. Er zijn regisseurs die aan verschillende dingen tegelijkertijd kunnen en willen ­werken. Je beslist zelf hoe je je energie opsplitst en verdeelt. Maar ik wilde mijn eigen scenario schrijven. Ik wilde dicht bij de creatie blijven en heb gekozen voor de traagheid.”

Zijn er toen projecten die je uiteindelijk geweigerd hebt, waarvan je nu denkt: ‘had ik maar…’?

“Je krijgt zoveel scenario’s toegestuurd. En er zijn er effectief enkele die intussen gemaakt zijn. Zoals dat verhaal van de Boston Marathon Bombing met Jake Gyllenhaal, Stronger. Die film heeft het niet goed gedaan. Ik voelde het gewoon niet. Als je een film maakt, moet het de juiste zijn.”

Maar toen Beautiful Boy jouw richting uitkwam, heb je niet getwijfeld?

“Ik heb eerst zelfs geweigerd. Ik vond het onmiddellijk een prachtig verhaal, maar had mijn twijfels over andere dingen. Ik zat met Belgica. Plus, alles is daar supervolatiel. De kans dat een film zoals Beautiful Boy nu nog gemaakt wordt, is klein. Een drama met een prijskaartje van 25 miljoen dollar? Dat is waanzin. De markt stuikt in elkaar, mensen gaan minder naar de cinema. Dus worden de studio’s conservatiever en kiezen ze voor veiligheid en supergrote namen. Het is trouwens nipt geweest. Het scenario was af, Steve Carell was gecast, en toch is het hele project nog bijna afgelast. Die eeuwigdurende onzekerheid maakt dat ik het me afvraag of ik daar nog een keer in wil meegaan.”

Je bent 40 geworden dit jaar. Heeft dat ermee te maken, heb je het gevoel dat de grote oversteek naar Hollywood op het juiste moment kwam?

“Ik denk het. Het is zo gegaan en ik geloof wel in de loop der dingen. Ik denk dat mijn track record juist zat en ik de rust en ervaring had die ik nodig had om Beautiful Boy tot een goed einde te brengen. Op mijn 26ste was dat niet goed geweest. Kijk naar Lukas (Dhont, regisseur van Girl en ­winnaar van de Camera d’or in Cannes, TDV), die zit al aan de top. Maar wij zijn twee volledig verschillende mensen. Voor mij was het moment juist. Films maken is moeilijker in Hollywood dan in België. Dus moet je goed weten waarom je het doet. Een groter bereik? Fantastische acteurs? Omdat het tot de verbeelding spreekt? Het is een gevecht met je gevoel, de rede en je ambitie. In België behoud je veel meer de controle als regisseur. Door de manier van subsidiëren, de grootte van het budget en het ontbreken van de oppermachtige studio’s.”

Is creatieve vrijheid in Hollywood een illusie?

“Ze komt tegen een bepaalde prijs. Kijk naar Darren Aronofsky en Mother!. Zijn project, met eenzelfde budget als dat van mijn film, is geflopt. De volgende keer zal zijn vrijheid ingeperkt ­worden. Er zijn enkele uitzonderingen die volledige creatieve vrijheid bezitten. Zoals Quentin Tarantino of Christopher Nolan. Of je moet een absolute topper zijn, of je moet films willen maken van 5 miljoen dollar.”

Ben jij bang voor de flop? Europese ­regisseurs die de overstap maken en mislukken, worden vaak genadeloos afgemaakt.

“Ik heb de stap gezet. Maar ik heb mijn tijd genomen om dat te doen. Ik heb mijn ding kunnen doen, het is de film ­geworden die ik wilde maken. En ik zal blij zijn als hij zijn weg vindt naar het grote publiek. Dan zullen daar weer andere dingen uitkomen, of niet.”

Wat brengt de toekomst? In Hollywood gaan wonen?

“Ik ben er bijna anderhalf jaar geweest. Het leven is er ­makkelijk. Ik ging er surfen en vaak naar de film. Je zit altijd middenin de business. Maar ik heb nooit de behoefte gehad om er te blijven of om mee te draaien in dat systeem. Want dan krijg je misschien wel het gevoel dat je iets moet doen om geld te verdienen en zo wil ik het niet. Ik voel wel dat ik hier, in België, dingen wil blijven maken.

“Bovendien, de opties vanuit Europa zijn groot. Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, is bijvoorbeeld grotendeels vanuit Engeland gefinancierd. Yorgos Lanthimos, de regisseur van The Lobster, een Griek, haalt ook meer budget uit Europa dan uit Hollywood. Dat is misschien mijn grootste takeaway geweest: ik kan dit, maar het hoeft niet vanuit een grote studio te zijn. Ik gedij goed in Hollywood, maar eigenlijk gedij ik overal goed. Het Sint-Jansplein is ook fijn.”

Beautiful Boy is bij ons in de zalen te zien vanaf 21 november.