Originele lam van de gebroeders Van Eyck na meer dan 400 jaar opnieuw blootgelegd
Na meer dan vierhonderd jaar zien we op het Lam Gods opnieuw het originele lam van de gebroeders Van Eyck. “Het resultaat is echt een verrassing”, zegt restaurateur Nathalie Laquière die drie weken nodig had om het originele lam tevoorschijn te toveren. En ondertussen komen er nog meer verrassingen naar boven op het Lam Gods.
Vorig jaar ontdekten de restaurateurs van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) grote overschilderingen op het centrale paneel van het Lam Gods, het meesterwerk van de gebroeders Van Eyck.
In januari van dit jaar begonnen ze alle overschilderingen millimeter na millimeter te verwijderen. En zes maanden later zijn de resultaten van hun werk stilaan zichtbaar.
Het meest in het oog springt het lam op het altaar, hét symbool van het Lam Gods, centraal op het grote middenpaneel. Dat het lam een overschildering was, dat wist men eigenlijk al sinds 1950. Toen restaurateurs enkele overschilderingen weghaalden in het gras rond het lam, kwamen er plots twee oren tevoorschijn. Sindsdien weet men dus dat er een ander lam onder zit. Maar pas nu, met behulp van de modernste technologie, kan men zien hoeveel er nog van het originele lam is overgebleven. Het resultaat is verbluffend. Het originele lam blijkt nauwelijks beschadigd.
Waarom overschilderd?
Als het originele lam dat de gebroeders Van Eyck in 1432 schilderden, niet beschadigd is, waarom werd het in de zestiende eeuw dan overschilderd? Dat is een vraag waar kunsthistorici nu theorieën over kunnen bedenken.
“Het is opvallend dat het originele lam veel meer karakter uitstraalt, veel dwingender kijkt naar de toeschouwer en ik vermoed dat precies dat de reden is waarom het waarschijnlijk in de zestiende eeuw is overschilderd,” zo zegt professor Maximiliaan Martens van de Universiteit Gent, een vaste gast in het restauratieatelier.
“In de loop van de zestiende eeuw zijn er heel wat debatten waarin men voorschriften opstelt om de christelijke leer in beeld te brengen, denk maar aan het Concilie van Trente. Decorum is daarin een van de heel belangrijke elementen: de waardigheid waarmee godsfiguren, christelijke figuren en heiligen worden voorgesteld. Het blijft speculatie, want het onderzoek is lopende, maar het is goed mogelijk dat het daarmee te maken heeft. Dat midden van de zestiende eeuw een dergelijke indringende blik niet meer als een waardige manier werd beschouwd om een symbool van Christus in beeld te brengen.”
