Wouter Beke: "Ik wil Trump niet achterna hollen"

Opnieuw was het een week vol migratienieuws. De passagiers van de Aquarius mochten aan land in Valencia en vroegen asiel aan in Frankrijk. In Italië opende binnenlandminister Matteo Salvini de jacht op de Roma-gemeenschap en in Duitsland stelde de conservatieve Beierse binnenlandminister Horst Seehofer zijn bondskanselier Angela Merkel een ultimatum: als er volgende vrijdag op de Europese top over asiel en migratie geen strak plan komt om asielzoekers aan de buitengrenzen tegen te houden, gaan de Duitse grenzen dicht.

Dat zette Europees president Donald Tusk onder druk om de Europese hoofdsteden af te reizen met een nieuwe blauwdruk. De grote nieuwigheid van zijn plan: er komen ‘hotspots’ in Afrika waar alle asielzoekers naartoe moeten en waar de VN-vluchtelingenorganisatie zal bepalen wie vluchteling is en wie niet.

Meteen ging CD&V pal achter haar Poolse EVP-geestesgenoot Tusk staan. Partijvoorzitter Wouter Beke benadrukt dat het niet om een bocht gaat. “Al in 2015, toen de asielcrisis losbrak, stelden wij hotspots voor: het idee is om aan de grenzen van Europa of net buiten Europa asielzoekers op te vangen en te zien wie economische migrant is en wie oorlogsvluchteling. Dat is ondertussen ook al geconcretiseerd: in Griekenland zijn er nu zulke hotspots. Als het in Griekenland kan, waarom zou het dan niet in andere landen kunnen?”

Toch zien vele waarnemers een bocht in het EU-beleid. Een bocht naar rechts.

Wouter Beke: “De fundamentele inzet van dit debat is dat we onze binnengrenzen enkel kunnen openhouden als we onze buitengrenzen beschermen. De voorbije jaren deed Europa wat noodzakelijk was: de Turkije-deal, de hotspots in Griekenland, meer middelen tegen mensensmokkel. Het leverde goede resultaten op want het aantal mensen dat via de Middellandse Zee binnenkomt, is met 90 procent gedaald.”

Maar het is niet voldoende?

“Het feit dat de Aquarius vorige week ronddobberde op de Middellandse Zee bewijst dat er meer moet gebeuren. Ik heb veel begrip voor de Italianen die aanklagen dat zij zoveel vluchtelingen moeten opvangen terwijl andere Europese landen zich daar niets van aantrekken. Om dat op te lossen, hebben we een sterker Europees asielbeleid nodig waarbij zuidelijke landen de verantwoordelijkheid nemen om hun grenzen beter te beschermen en waarbij andere lidstaten meer solidariteit tonen door erkende vluchtelingen via een spreidingsplan op te nemen.”

Voor het plan-Tusk zijn wel een aantal belangrijke voorwaarden nog niet ingevuld. Momenteel is er nog geen enkel Afrikaans land dat bereid is om die hotspots te herbergen.

“Dat is waar. Er zal nog heel veel water naar de Middellandse Zee moeten stromen vooraleer dit allemaal is geregeld is. We hebben inderdaad het akkoord van een Afrikaans land nodig. Ten tweede moet de opvang humaan verlopen, want anders duwen we die mensen toch nog naar Europa.”

Nog geen week geleden was er in het parlement een verhitte discussie over de uitspraken van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) die de Europese asielproblemen onder meer met pushbacks wil oplossen. Nu zegt u toch zelf dat Europa met pushbacks moet werken?

“Ons voorstel en het plan-Tusk hebben het niet over pushbacks. Ook de herziening van de conventie van Genève zult u in deze voorstellen niet tegenkomen.”

Is dat geen kwestie van woordkeuze? Volgens uw voorstel zou de Aquarius niet naar het Europese vasteland maar naar een Afrikaanse ‘hotspot’ teruggebracht worden.

“Turkije heeft bewezen dat hotspots werken: sinds 2016 worden heel wat vluchtelingen van de oostelijke mediterrane route daar opgevangen, en daardoor is het aantal mensen dat op gammele bootjes naar Griekenland vertrekt met 90 procent verminderd.”

Vindt u dat er extra kanalen voor legale arbeidsmigratie moeten komen?

“Daarover gaat het vandaag niet. Je moet vooral werken aan een plan voor Afrika. Het is in ons eigen belang om meer stabiliteit in Afrika te garanderen. Op dit moment zijn er bijzonder veel factoren die maken dat mensen uit Midden-Afrika naar Europa vertrekken. Met het Belgische leger leveren we op dit vlak een bescheiden bijdrage door in Mali mee voor stabiliteit te zorgen. Ook in de Democratische Republiek Congo zullen we inspanningen moeten blijven doen. Eind december ben ik zelf in Afrika geweest om vast te stellen dat in een redelijk stabiel land als Tanzania duizenden mensen uit Congo en Burundi worden opgevangen. Ook dat moet in rekening gebracht worden als we het asielvraagstuk willen oplossen.”

Is het plan-Tusk solide genoeg om Angela Merkel te redden? Zij beloofde aan haar minister Horst Seehofer om tegen 30 juni voor een Europees plan te zorgen dat moet verhinderen dat vluchtelingen/migranten naar Duitsland doorreizen.

“Angela Merkel is al vele malen politiek dood verklaard, maar ze staat nog altijd pal. Onderschat haar niet.”

Zeker niet, maar nu hangt toch wel een groot zwaard van Damocles boven haar hoofd.

“Het beeld dat Merkel in een hoek is gedreven, klopt niet. Ik denk dat Merkel van deze situatie gebruik zal maken om de andere lidstaten voor hun verantwoordelijkheid te plaatsen. Wat Merkel zegt, is heel duidelijk: ofwel zorg je voor een sterker Europa dat met meer bevoegdheden en middelen het asielvraagstuk kan oplossen, ofwel kijk je weg en plooit elke lidstaat op zichzelf terug. Wat erop zal neerkomen dat elk land opnieuw zijn eigen grenzen gaat controleren. En dat zou betekenen dat we terugkeren naar de situatie van voor Schengen. Beeld u in wat dat zal betekenen voor onze exportbedrijven, beeld u in wat dat zal betekenen voor al die gezinnen die op 1 juli rustig op vakantie vertrekken en bij hun terugkeer opnieuw met grenscontroles geconfronteerd worden.

“Als we dat willen verhinderen, zullen we moeten zorgen voor een sterker Europa waar elke lidstaat zijn verantwoordelijkheden neemt. Dat betekent onder andere dat je je niet langer de luxe kunt permitteren om, zoals de N-VA-fractie in het Europees Parlement, het spreidingsplan voor erkende vluchtelingen weg te stemmen. Ik heb de Burke-toespraak van mijn N-VA-collega Bart De Wever gelezen (hij ontving vorige maand in Londen de conservatieve Edmund Burke Award, red.) die stelt dat het toekomstige Europa een aaneenschakeling moet zijn van puur nationale staten. Met die instelling krijgen we natuurlijk nooit een sterk Europa dat in staat is om een ingewikkeld thema als asiel en migratie op te lossen.”

Ook de Hongaarse premier Viktor Orban, die deel uitmaakt van de EVP, is sceptisch over een sterkere EU. Het zwaartepunt inzake asiel en migratie binnen de EVP lijkt te verschuiven van Merkel naar Orban.

“Binnen de EVP zal Merkel het voortouw blijven nemen. De waarheid is dat binnen elke Europese politieke familie politici zitten die de kantjes ervan af lopen.”

Justitieminister Koen Geens (CD&V) verkondigde deze week een atypische boodschap: met de recente vluchtelingenstatistieken in de hand zei hij dat er geen acuut migratieprobleem is binnen Europa. Eigenlijk zegt hij: stop het paniekvoetbal.

“Als je kijkt naar het aantal asielzoekers in ons land dan is het cijfer inderdaad fel gedaald. Ook het aantal bootvluchtelingen is met 90 procent gedaald. Maar dat betekent niet dat er geen wereldwijde druk is. Er zijn 68 miljoen mensen op de vlucht en er is natuurlijk wel de politieke druk van de landen aan de Middellandse Zee én Duitsland die zeggen dat het niet langer kan dat zij alle vluchtelingen moeten opvangen.”

Andere christendemocratische partijen in Europa, van de CDA in Nederland tot de ÖVP in Oostenrijk, zwenken naar conservatiever of populistisch rechts. Zou dat voor CD&V ook geen nuttige koers zijn, met het oog op de zware N-VA-concurrentie?

“Uw uitgangspunt is verkeerd, ik oriënteer me op de problemen en uitdagingen. Voor mij komt het erop neer dat we die tegemoet treden met redelijke oplossingen. Ik heb veel begrip voor mensen die zich over dit probleem ongerust maken. Alleen moet je wel blijven zoeken naar oplossingen en perspectief.

Dat doet N-VA toch ook? In de regering waar u samen in zit.

“Het gaat ook over de manier waarop je over dit thema spreekt. Het Vlaams Belang spreekt over bijen die naar een confituurpot vliegen. Walgelijk. Het gaat hier wel over mensen hé. Ik ben ervan overtuigd dat heel veel Vlamingen vinden dat we vluchtelingen en migranten met respect moeten behandelen. Het taalgebruik van de Italiaanse minister Salvini is voor mij ontoelaatbaar. Ook al beschouwen sommigen – ook binnen onze regering – die laatste als een groot voorbeeld. De Trumps van deze wereld hanteren een taalgebruik dat wij bij de CD&V nooit zullen hanteren. Dat maakt het heel helder voor de kiezer die zich binnenkort mag uitspreken.”

Kunt u verklaren waarom de kritiek van Belgische en Europese leiders op de scheiding van kinderen en ouders aan de Mexicaans-Amerikaanse grens zo ingehouden was?

“Kijk, ik vind die praktijken mensonterend. Dat is een helder standpunt, denk ik. Als zulke wantoestanden niet appelleren aan uw mens-zijn, dan dreig je heel snel op een hellend vlak terecht te komen.

“Er zijn grenzen aan de manier waarop we over vluchtelingen en migranten spreken, en daar botst het tussen ons en de N-VA – en Theo Francken in het bijzonder. We botsen niet over de beslissingen die we samen in de regering nemen: we hebben een asiel- en migratiebeleid waar we samen achter staan: streng maar rechtvaardig. Maar de manier waarop er soms over het thema gesproken wordt: daar hebben wij een fundamenteel andere mens- en maatschappijvisie over. Dat zal ik nooit wegsteken.”

Volgens een peiling, die we uiteraard niet geloven, heeft de grootste groep CD&V-kiezers van genoeg van de regering-Michel.

“Een andere peiling zegt krek het omgekeerde. (glimlacht) Ik denk dat veel van onze kiezers vierkant achter de inhoud van het regeringsbeleid staan, maar dat ze het ontzettend moeilijk hebben met de stijl van sommige regeringsleden. Ik begrijp dat, want ik heb het daar af en toe ook moeilijk mee.”

Dit betekent dat bij de verkiezingen toch ook wel uw strategische keuze op het spel staat. U wil dat de CD&V niet de zoveelste christendemocratische partij in Europa wordt die naar conservatief rechts opschuift.

“Dat is inderdaad mijn keuze en mijn verantwoordelijkheid. Gisteren zei een van onze parlementsleden me nog: ‘Ik ben nog nooit zo fier geweest om christendemocraat te zijn’. Het is niet mijn keuze om Trump achterna te hollen of een Vlaamse Trump te worden.”

Vindt u dat Theo Francken wél de Vlaamse Trump wil worden?

(grijnst) "Ik neem aan dat uw vraag retorisch bedoeld is?”

Helemaal niet.

(denkt na) "Er zijn tweets van Francken die eerder bij Trump dan bij een CD&V’er zouden passen.”

U wil zelf geen populist zijn, maar beschouwt u het ook als uw missie om populisten tegen te gaan?

“Als burgemeester van Leopoldsburg heb ik elke week een spreekuur en daarnaast ben ik aanwezig op tal van activiteiten waar ik veel mensen ontmoet. Daar ben ik ver weg van de stolp van de Wetstraat. Als mensen hun bezorgdheid uiten over hun veiligheid, dan neem ik dat zeer ernstig.

“In mijn eigen gemeente voer ik een heel strak veiligheidsbeleid. Als je er niet voor zorgt dat de publieke ruimte veilig is, dan neemt de wet van de sterkste het over. Maar ik zal daarbij nooit een groep viseren. Dat is het grote verschil met populisten. Toen er enkele problemen waren met het asielcentrum in Leopoldsburg pakte ik de verantwoordelijke asielzoekers streng aan, maar geen haar op mijn hoofd dat er aan dacht om alle bewoners van het centrum of de hele vluchtelingengroep te viseren.”

Wat is de meest onderschatte bezorgdheid die op zo’n spreekuur bovendrijft, en die u niet in de Wetstraat en haar pers terugvindt?

(Denkt lang na) "De nood die mensen hebben aan geborgenheid. Dat is iets waarmee veel mensen in hun dagelijkse leven bezig zijn en waarvoor ze zich ook maatschappelijk willen inzetten. Velen halen uit dat engagement ook een positieve kracht.

“Die drang naar geborgenheid wordt door politici en ook door media onderschat: de nood van mensen om zich te kunnen identificeren met hun straat, met hun buurt en de mensen die ze kennen. De nood om uit hun isolement te treden. De hunker om de eenzaamheid open te breken: eenzaamheid in de strijd tegen een ziekte, na een stukgelopen relatie of na het overlijden van een partner.

“Iedereen die zich inspant voor meer geborgenheid zorgt voor extra sociaal kapitaal. Dit gaat niet over grote ideologieën of grote projecten, maar als burgemeester kun je dat wel stimuleren. Zo won Leopoldsburg onlangs de prijs voor beste gaststad van de actie Kom op tegen Kanker. Dat zorgde voor ongelooflijk veel drive. Je ziet mensen dingen doen waarvan je zegt: ‘Ik wist niet dat er hier zoveel sociaal kapitaal aanwezig was.’ Dat vind ik een positieve kracht die veel te weinig vanuit de stolp van de Wetstraat wordt opgemerkt. Dat zal de verrassing zijn van de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober, dat kan ik u nu al zeggen.”

't Es nog al nie naar de wuppe?

“Zo is dat.”