Boris Johnson, antipoliticus, provocateur bij uitstek, met ambities voor Britse premierschap

Twee jaar geleden verraste Boris Johnson vriend en vijand door zich op te werpen als boegbeeld van de brexit-campagne. Johnson keek op dat moment aan tegen zijn aflopende tweede mandaat als burgemeester van Londen. Tijdens die jaren aan het hoofd van de Britse metropool had hij zich razend populair gemaakt, ook buiten de Conservatieve achterban.

De toenmalige premier David Cameron zag de bui al hangen: met Boris Johnson als brexiteer kwam de uitstap uit de EU ineens veel dichterbij.

Of Johnson echt een door-en-door overtuigde aanhanger van het "Leave"-kamp was? Kenners durfden het te betwijfelen. Ja, hij had zich altijd bijzonder eurosceptisch getoond, tijdens zijn beginjaren als EU-verslaggever in Brussel, dat ontegensprekelijk wel.

Zijn passage daar was voor Johnson trouwens een terugkeer: als kind ging hij, zoon van een eurocraat, naar de Europese school in Brussel. Hij hield van onze hoofdstad, zo beweerde hij in menig interview.

Toen hij er opnieuw belandde in de jaren 90, werkte hij zich meteen in de kijker als flamboyante, arrogante EU-correspondent. Hij verscheen nooit in pak op de afspraak (en meestal ook tien minuten te laat). Hij leverde artikels af met een satirische ondertoon, waarin hij het niet nauw nam met de waarheid. Zo schreef hij bijvoorbeeld over een verbod op te kleine Italiaanse condooms, of dat de EU rechte bananen verplicht wilde stellen. Met dergelijke stukken is hij volgens sommige Britten verantwoordelijk voor de euroscepsis in hun land.   

Na de journalistiek koos Boris Johnson voor de politiek. Met zijn opvallende uitspraken -geestig volgens de een, grof volgens de ander- wist hij zich snel een imago aan te meten. Tussen zijn politieke activiteiten door, bleef hij artikels en boeken schrijven, en verscheen hij veelvuldig op tv. Voor zijn optredens in het BBC-programma "Have I got news for you" werd hij zelfs bekroond met de Bafta-televisieprijs. 

In 2008 versloeg hij Labour-kandidaat Ken Livingstone als burgemeester van Londen. Tijdens zijn eerste termijn besteedde hij veel aandacht aan het openbaar vervoer, maar hij kon niet vermijden -en deed daar ook niet de minste moeite voor- dat de vastgoedprijzen in de Britse hoofdstad met meer dan de helft stegen. 

Toen zijn tweede mandaat als burgemeester afliep, was Boris Johnson toe aan een nieuwe uitdaging. Ook dát verklaarde volgens critici zijn plotse keuze voor het "Leave"-kamp bij het brexit-referendum. 

Met die keuze keerde Johnson zich immers openlijk tegen zijn vroegere school- en studiegenoot David Cameron. Die had een paar jaar lager gezeten op de chique kostschool Eton College en aan de universiteit van Oxford, maar in de politiek had hij Johnson wel ingehaald. 

Johnson zag in het brexit-referendum de gedroomde gelegenheid om zélf in Downing Street 10 terecht te komen. 

Drie maanden later was het zover: de Britten hadden "Leave" gestemd, David Cameron kondigde zijn ontslag aan. Vreemd genoeg zag Boris Johnson, de grootste pleitbezorger van "Leave", er op dat moment weinig euforisch uit. Terwijl Britse en buitenlandse waarnemers hem tipten als de belangrijkste kanshebber om Cameron op te volgen als partijleider en premier, gaf Johnson te kennen dat hij geen kandidaat was.

Dat het ineens menens was met die brexit, waarvoor hij nota bene zelf had geijverd, leek hem plots weinig te begeesteren. Dat Theresa May werd aangewezen om de uitstap uit de EU voor te bereiden, een weinig dankbare taak, kwam hem op dat moment niet slecht uit.

Zelf werd hij even later aangewezen tot minister van Buitenlandse Zaken. Zijn aanstelling, uitgerekend op dié post, leidde tot hilariteit en consternatie. Want was de grofgebekte Boris Johnson, de provocateur bij uitstek, niet juist de man die de voorbije jaren zowat alle landen, hun leiders incluis, had beledigd? 

"Geblondeerd haar, pruillippen en de staalharde blauwe blik van een sadistische verpleegster in een psychiatrische instelling", zo luidde zijn beschrijving van Hillary Clinton. Over Maleisische studentes aan de universiteit zei hij dan weer "dat ze ergens een man moeten vinden om mee te trouwen". De Turkse president Erdogan bedacht hij met een schunnige limerick. En dat is maar een heel kleine greep uit het eindeloze aanbod. 

Zijn uitspraken -van ongezouten tot ronduit "fout"- en zijn imago van provocateur maken hem dan wel geliefd bij zijn achterban, een deel van zijn Conservatieve Partij kan Boris Johnson veel minder smaken. 

Als de Tories vanavond hun vertrouwen opzeggen in partijleider en premier Theresa May, kan het komen tot nieuwe leiderschapsverkiezingen. Zal Boris Johnson dan toch zijn kans grijpen om haar plaats in te nemen in Downing Street 10?