Europese ministers buigen zich over Mays brexitplannen: EU-hoofdonderhandelaar heeft "veel vragen" bij Britse voorstellen

De Britse regering publiceerde onlangs het langverwachte witboek, met daarin haar visie op de toekomstige handelsrelaties met de EU. Daarin pleit premier Theresa May onder meer voor een vrijhandelszone voor goederen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU. Voor diensten zouden de banden 'losser' gemaakt worden, wat de facto betekent dat er een einde komt aan het vrij dienstenverkeer. De publicatie veroorzaakte zure oprispingen bij de voorstanders van een harde brexit in de regering: brexit-minister David Davis en minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson namen zelfs ontslag. 

De Europese leiders bleven tot nog toe op de vlakte over het witboek, al heeft de EU wel altijd gezegd dat 'cherry picking' - lees: vrij verkeer voor goederen, maar niet voor diensten, kapitaal of personen - niet kan. 

Vandaag buigen de bevoegde ministers van de 27 andere lidstaten zich samen met EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier voor het eerst formeel over de tekst. De Duitse staatssecretaris voor de EU Michael Roth benadrukte bij aanvang dat de EU "eensgezind moet optreden". "Dat is een uitdaging, maar ik ben heel trots om te zien dat we een duidelijke boodschap sturen aan onze Britse vrienden: er is slechts één antwoord op het witboek van de regering."

Of het document werkbaar is, is twijfelachtig, gaf Roth toe. "Dat is de vraag van één miljoen. Ik wil een optimist blijven, maar dat is moeilijk in deze uitdagende tijden. We hebben zeer, zeer veel vragen en de tijd tikt. Daarom ben ik een beetje zenuwachtig."

De Franse minister van Europese Zaken Nathalie Loiseau benadrukte dat er eerst vooruitgang moet worden geboekt over het terugtrekkingsakkoord, en dan vooral voor de Ierse grenskwestie. "Ik hoop dat mijnheer Barnier ons vandaag zal kunnen zeggen dat daar vooruitgang is." Over het witboek was Loiseau duidelijk: "De vier vrijheden (het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal, red.) zijn onaantastbaar. We zullen werken in die geest."

De 27 ministers van Europese zaken van de andere lidstaten bespraken de tekst vanochtend voor het eerst. EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier ontmoette gisteren nog de kersverse Britse brexit-minister Dominic Raab, en gaf de 27 een stand van zaken. Het witboek van de Britse regering valt - zoals verwacht - niet helemaal in de smaak bij de andere lidstaten en de Europese instellingen, die altijd hebben gezegd dat er geen sprake kan zijn van 'cherry picking' (lees: vrij verkeer voor goederen, maar niet voor diensten, kapitaal of personen).

"De tekst bevat verschillende elementen die de weg openen tot een constructieve discussie, zoals het voorstel voor een ambitieus vrijhandelsakkoord, maar het witboek roept ook drie series van vragen op", stak Barnier van wal. "Is het compatibel met de integriteit van de eengemaakte markt, de douane-unie en de onverdeelbaarheid van het vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal? Zijn de voorstellen 'workable' en kunnen we ze toepassen zonder extra bureaucratische rompslomp? En zijn de voorstellen van de Britten in het economisch belang van de EU?"

De Fransman liet uitschijnen dat het antwoord op die drie vragen wel eens 'nee' zou kunnen zijn. Hij gaf bijvoorbeeld aan dat het voor douaniers wel erg moeilijk wordt om te weten welk tarief ze moeten toepassen, als ze niet weten wat de finale bestemming van de goederen is, en hij vroeg zich ook luidop af of dat juridisch wel mogelijk is. Barnier liet daarna nog duidelijk blijken dat een afwijking op het vrij verkeer van diensten voor Groot-Brittannië niet tot de plannen van de EU behoort.

Barnier vroeg ook opnieuw een duidelijke oplossing voor de Ierse grenskwestie, waar het vooral zaak is om een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland te vermijden. De Europese Commissie stelt voor enkel Noord-Ierland in de Europese interne markt en de douane-unie te houden, Londen wil uitzonderingsmaatregelen voor het hele VK. "Dit is het moeilijkste punt. We moeten creatief zijn en een oplossing vinden, en die moeten we hebben in het terugtrekkingsakkoord (dat in oktober rond moet zijn, red.) en niet later."

Op vragen over een 'no deal scenario', waarbij het Verenigd Koninkrijk de EU eind maart 2019 zou verlaten zonder een akkoord, wilde Barnier vandaag niet ingaan. Verschillende Europese leiders hadden de lidstaten de afgelopen dagen en weken opgeroepen om zich voor te bereiden op zo'n scenario. Maar "ik werk voor een deal, niet voor een 'no deal'", zei Barnier. "Voor een 'no deal' heb je geen onderhandelaar nodig."

Het langverwachte witboek wordt niet alleen door de Europese partners maar op matig enthousiasme onthaald. De tekst stortte de Britse regering in een diepe crisis, waarbij hardline brexiteers als brexit-minister David Davis en minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson zelfs ontslag namen. Over die interne Britse discussie bleef Barnier vandaag op de vlakte, al zei hij wel dat die "nog niet is afgelopen". "Dat ziet iedereen."