Ja, er is water op Mars. Betekent dat ook dat er leven is op de rode planeet?

Rivieren of watervallen zijn er niet aan het Mars-oppervlak, en een verstild bergmeer of een ruige oceaan zoek je er ook tevergeefs. Het Marswater dat is ontdekt bevindt zich onder het oppervlak. Om precies te zijn: op 1,5 kilometer onder de zuidelijke poolkap van de planeet. Daar ligt een ijzingwekkend koud en aardedonker meer van pakweg 20 kilometer groot.

Op aarde is ‘water’ zo’n beetje synoniem aan ‘leven’. De vondst van het ondergrondse meer zal dan ook ongetwijfeld leiden tot nieuwe speculaties over micro-organismen op Mars. Oké, die zijn nog steeds niet gevonden, maar de ontdekking van een grote, stabiele watermassa vormt in elk geval een belangrijk stukje in de legpuzzel van de speurtocht naar leven op de rode planeet. Mars leek een paar miljard jaar geleden veel meer op de aarde dan nu, met zeeën en oceanen aan het oppervlak – wie weet is er in dat verre geologische verleden ooit leven ontstaan.

Radar

Het bestaan van het ondergrondse meer wordt afgeleid uit metingen van een Italiaans radarinstrument aan boord van de Europese ruimtesonde Mars Express. De uitgezonden radargolven dringen door tot diep onder het oppervlak, maar worden weerkaatst door grenslagen tussen bijvoorbeeld gesteente en ijs. Of tussen ijs en vloeibaar water. Uit de eigenschappen van de weerkaatste radargolven kunnen wetenschappers afleiden om wat voor materialen het gaat. In dit geval: vloeibaar water – zo goed als zeker.

"Natuurlijk moeten radarwaarnemingen altijd verwerkt en geanalyseerd worden", reageert glacioloog Anja Diez van het Noorse Poolinstituut in Tromso, die ook een begeleidend commentaar schreef in Science. "Dus het gaat altijd om een interpretatie van de data. De onderzoekers laten echter op overtuigende wijze zien dat andere verklaringen eigenlijk niet mogelijk zijn. De gebruikte methode is dezelfde die wij toepassen op radarwaarnemingen van Antarctica, waar ook ondergrondse meren zijn ontdekt."

Het Italiaanse onderzoeksteam, onder leiding van Roberto Orosei van het Instituut voor Radioastronomie in Bologna, moet overigens wel wat aannames doen om te verklaren hoe water vloeibaar kan zijn bij de extreem lage temperaturen die diep onder de zuidelijke ijskap van Mars heersen – bijna 70 graden onder nul. Hun theorie: het smeltpunt van water – normaal gesproken bij 0 graden Celsius – is enorm verlaagd door de druk van het bovenliggende pak ijs, en vooral doordat er allerlei zouten en mineralen in het water zijn opgelost, zoals magnesium, calcium en natrium. Die zijn ook aangetroffen in Mars-gesteenten, dus het lijkt niet onlogisch dat ze in hoge concentraties voorkomen in het ondergrondse water. Om een kijkje te nemen zou een robot ter plekke door 1,5 kilometer ijs moeten boren – iets wat met de huidige technologie nog niet mogelijk is, zegt Orosei in een videotoelichting op de website van Science.

Gehypet

Volgens aardwetenschapper Maarten Kleinhans van de Universiteit Utrecht, die onder andere onderzoek doet naar stromingspatronen op Mars, ziet het Italiaanse onderzoek er ‘doordacht en degelijk’ uit. Maar het stoort hem wel dat het nieuwe resultaat zo gehypet wordt, ook door Science. "We weten al lang dat er vloeibaar water was op Mars, en dat het er ook af en toe en in kleine hoeveelheden nog steeds is, onder andere in puinstromen aan het oppervlak." Dat er nu voor het eerst een relatief grote, stabiele hoeveelheid water is gevonden, maakt volgens Kleinhans niet veel uit voor de inzichten in de geologische geschiedenis van de planeet.

Bovendien zijn de kansen op leven in het ondergrondse meer extreem gering, aldus Kleinhans, "door het hyperzoute en stervenskoude milieu. De geologische geschiedenis van Mars is er vooral een van drieënhalf miljard jaar afkoelen en opdrogen tot een plek waar geen micro-organisme dood gevonden wil worden."