Te veel kinderen zonder eten naar school: "Soms zeggen andere kinderen: 'Jouw boterhammen zien groen!'"

"Sommige kinderen verstoppen zich 's middags op de speelplaats, uit schaamte omdat ze geen eten bij hebben. Soms zijn er andere kinderen die vaststellen: 'Jouw boterhammen zien groen!'" Lars Van Zandvoort, tot afgelopen schooljaar tien jaar lang directeur van basisschool De Schakel op het Antwerpse Kiel, zag dagelijks kinderen met een lege brooddoos op school toekomen, of een brooddoos gevuld met de overschot van de dag voordien.

Ook Regine Claes, leerlingenbegeleider op het stedelijk Lyceum Linkeroever, kent het fenomeen. "Kinderen melden zelden zelf dat ze geen eten bij hebben. Meestal merken de collega's die toezicht houden in de refter het op. Dan geven we hen discreet gratis soep. We zorgen dat we ook altijd een voorraad sandwiches in de diepvriezer hebben."

Hoeveel kinderen zonder (of met een lege) brooddoos naar school gaan, is niet duidelijk. "Daarover zijn geen cijfers beschikbaar, maar de groep van kinderen die opgroeien in kwetsbare omstandigheden is omvangrijk", zegt Wim Van Lancker, armoede-expert aan de Universiteit Antwerpen.

Hoe groot precies is afhankelijk van welke definitie je hanteert. Op Belgisch niveau groeit zowat 18 procent van de minderjarigen op in armoede. Op stedelijk niveau wordt vooral de kansarmoede-index van Kind en Gezin gebruikt. Daaruit blijkt dat bijna 30 procent van de 0- tot 3-jarigen in Antwerpen in armoede opgroeit. En dat gaat al jaren in stijgende lijn. "Lege brooddozen zijn nefast voor de schoolresultaten. Als je de hele dag honger hebt, kan je je niet goed concentreren", benadrukt Van Lancker.

Gezonde maaltijden

Om het probleem aan te pakken, stelt de Antwerpse sp.a een 'refterrevolutie' voor, een onderdeel van het bredere onderwijsplan van de partij. De socialisten willen komaf maken met de brooddozen, en in de plaats elk kind 's middags een gezonde maaltijd voorschotelen. "Dat hoeft geen warme maaltijd te zijn, maar wel een volwaardige lunch, voorzien door de school", zegt lijsttrekker Jinnih Beels. "Want anno 2018 kan het niet dat er kinderen op school zitten die honger lijden."

Sp.a wil de maaltijden in de eerste plaats in het basisonderwijs aanbieden, maar op termijn moet dat worden uitgebreid naar het secundair. De socialisten willen de maaltijden realiseren via de sociale economie. "Op die manier helpen we mensen aan een job en houden we de maaltijden betaalbaar." Beels hoopt de maaltijden te kunnen aanbieden voor 3 euro. Wie recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming, zou zelfs voor 1 euro op school kunnen eten. Dat geldt voor meer dan 40 procent van de Antwerpse leerlingen in de lagere school.

Stigma

Een belangrijk verschil met de 1 euro-maaltijden die Vlaams minister voor Armoedebestrijding Liesbeth Homans (N-VA) invoerde, is volgens Beels dat die enkel gericht zijn op kansarmen, en in sociale restaurants worden verdeeld, terwijl sp.a de maaltijden voor alle kinderen wil, en op school.

Dat juicht Van Lancker toe. "Zo worden kinderen in armoede niet gestigmatiseerd. Alleen vraag ik me af of je het niet gratis kan maken voor wie in aanmerking komt voor die verhoogde tegemoetkoming. Dat zou een beetje meer kosten, maar voor mensen in armoede dikt 1 euro per dag wel aan."

Ook het Netwerk tegen Armoede reageert voorzichtig positief, zeker over het feit dat de maaltijden op school worden aangeboden voor alle kinderen. Al is het onvoldoende, zegt algemeen coördinator David de Vaal. "Het aanbieden van gezonde maaltijden kan één deeltje zijn. Maar als we kijken naar armoede in het onderwijs, dan moet je veel verder gaan dan die lege brooddozen aanpakken. Er moet vooral worden gezocht naar structurele oplossingen, in plaats van op één deel van het probleem te focussen. Denk aan de hoge schoolkosten: daarvoor zou een maximumfactuur al kunnen helpen."