Pinokkiotest: "Antwerpen is de op één na meest verkeersveilige stad van Vlaanderen"

De woordvoerder van De Wever verwijst ons voor de cijfers achter de uitspraak naar de Vlaamse Gemeente- en Stadsmonitor. "Maar", geeft hij meteen ruiterlijk toe, "de burgemeester maakte een kleine vergissing". Het gaat namelijk niet om Mechelen dat de meest verkeersveilige stad is, maar om Leuven. 

De Vlaamse Gemeente- en Stadsmonitor is een instrument van de Vlaamse overheid waarin iedereen statistieken en data over een brede waaier aan onderwerpen over zijn gemeente kan raadplegen. Ook de dertien Vlaamse centrumsteden worden met elkaar vergeleken. Het is dan ook naar die dertien steden dat De Wever verwees, verduidelijkt zijn woordvoerder, en niet naar alle Vlaamse steden.

Het aantal verkeersslachtoffers wordt in de Stadsmonitor gedefinieerd als het aantal dodelijke en zwaargewonde verkeersslachtoffers per 10.000 inwoners. Het gaat bij de doden om personen die onmiddellijk stierven bij een ongeval en iedereen die binnen de dertig dagen na het ongeval overleed. Zwaargewond is al wie niet dodelijk gewond werd, maar wel ten minste 24 uur in het ziekenhuis moest worden opgenomen. 

De cijfers worden als gemiddelde van over drie jaar weergegeven om uitschieters uit te vlakken. Het gaat om vier periodes: 2005-2007, 2008-2010, 2011-2013 en 2014-2016.

De methode om te berekenen in vergelijking met het aantal inwoners is voorlopig de beste manier, verduidelijkt Stef Willems van verkeersveiligheidsinstituut Vias. "Er zijn op dit moment geen cijfers over de afstand die elk vervoersmiddel in elke stad aflegt. Het blijft giswerk: zijn er bijvoorbeeld meer fietsers in stad A dan in stad B, en leggen die meer afstand af, dan is het ergens ook logisch dat er meer ongevallen zouden zijn. Maar momenteel is dit de beste methode."

In de eerste periode was Antwerpen nog een van de meest verkeersonveilige steden, blijkt uit de cijfers: 8,2 slachtoffers per 10.000 inwoners. Enkel Gent (8,9), Hasselt (9) en Kortrijk (10,2) deden het nog slechter. Meest verkeersveilige gemeente toen was Oostende, met 5,5 slachtoffers.

Antwerpen maakte de afgelopen tien jaar wel een behoorlijke sprong voorwaarts, blijkt uit de cijfers en evolueert stelselmatig naar uiteindelijk 3,9 slachtoffers. De stad doet het in de loop der jaren telkens beter dan Gent, dat op 5,7 slachtoffers eindigt. Leuven trappelt enkele jaren ter plaatse, maar eindigt uiteindelijk tussen 2014 en 2016 op 3,8 slachtoffers. 

De stad van De Wever staat daarmee inderdaad op de tweede plaats in de vergelijking tussen de dertien Vlaamse centrumsteden. De meest verkeersonveilige steden zijn Kortrijk, Hasselt en Genk.

De Vlaamse Gemeente- en Stadsmonitor maakt geen vergelijking met lichtgewonde slachtoffers van verkeersongevallen. "Er is bij lichtgewonden een grote onderrapportering", klinkt het, wat wil zeggen dat niet elk ongeval met lichtgewonden door de politie wordt geregistreerd.

De dienst statistieken van de Federale Overheidsdienst Economie geeft wel cijfers over lichtgewonden, maar waarschuwt ook hier voor onderrapportering. De realiteit is dus wellicht hoger, maar de data laten wel toe een vergelijking te maken tussen steden onderling. 

We zetten de gemiddeldes van de laatste drie jaren van alle slachtoffers (doden, zwaar- en lichtgewonden) naast elkaar, vergeleken met het inwoneraantal van dat jaar. Dat geeft de volgende grafiek:

Wanneer ook de lichtgewonden worden meegeteld, zijn Mechelen, Oostende en Leuven de meest verkeersveilige steden. Antwerpen zit in de middenmoot, en Gent staat als laatste van de dertien centrumsteden gerangschikt. 

De Gemeente- en Stadsmonitor bracht ook het aantal slachtoffers bij voetgangers en fietsers in kaart. Ook hieruit blijkt dat Antwerpen het behoorlijk goed doet. Het aantal fietsslachtoffers bleef de afgelopen tien jaar ongeveer gelijk op 1,2, terwijl het aantal fietsers wel zwaar toenam. Antwerpen staat zo ook hier op de tweede plaats.

Gemiddeld steeg het aantal fietsslachtoffers in de dertien centrumsteden, van 1,4 in 2005-2007 naar 1,6 in 2014-2016. In Gent steeg het cijfer van 1,5 tot 1,9. De meest 'fietsveilige' stad is Genk met 1,1 fietsslachtoffer op 10.000 inwoners.

Filip Watteeuw, Gents schepen van Mobiliteit, vindt het allereerst misplaatst "wedstrijdjes tussen steden" te maken rond verkeersveiligheid. "De verkeersveiligheid kan in alle Vlaamse steden beter, ook in Gent. Overal moeten we naar zo weinig mogelijk slachtoffers gaan."

Toch ziet Watteeuw ook een mogelijke verklaring voor de betere 'score' van Antwerpen. "Het openbaar vervoer is in Antwerpen veel beter uitgebouwd dan in Gent en vormt een veel beter alternatief. Ook laten de recente evoluties een ander beeld zien, met vijftien doden vorig jaar in Antwerpen en drie in Gent. De effecten van het circulatieplan komen in de statistieken bovendien nog niet voor. Het aantal ongevallen in de binnenstad is sinds de invoering van het plan bijvoorbeeld met maar liefst 30 procent gedaald. Maar het kan nog altijd beter en daar gaan we ook keihard aan verder werken."

De uitspraak dat Antwerpen de op een na meest verkeersveilige stad van Vlaanderen is, klopt in die zin dat het om een vergelijking gaat van het aantal dode en zwaargewonde slachtoffers per 10.000 inwoners tussen de dertien centrumsteden voor de periode 2014 tot en met 2016. Ook qua aantal fietsslachtoffers staat Antwerpen op de tweede plaats voor die periode. De Wever verwees naar onderzoek van de Vlaamse overheid (de Gemeente- en Stadsmonitor), en dat onderzoek is valabel.

Worden ook het aantal lichtgewonde slachtoffers meegeteld, wat de Stadsmonitor niet doet, dan doet Antwerpen het volgens de laatste beschikbare cijfers minder goed.

We beoordelen deze stelling als waar.