Waarom zijn bananen geel? Planten kleuren hun vruchten om dieren te lokken die zaden verspreiden

Onderzoekers keken naar gelijkaardige planten in twee gelijkaardige regenwouden in Oeganda en Madagaskar en stelden vast dat het kleurpalet van de vruchten in de twee wouden afgestemd is op het gezichtsvermogen van de lokale dieren die de vruchten eten.

In Oeganda zijn de meeste rijpe vruchten felrood, zodat ze contrasteren met de groene bladeren en makkelijk te zien zijn door de vogels en apen die het gezichtsvermogen van de mens hebben. In Madagaskar, waar de apensoort lemuren het verschil tussen groen en rood niet kunnen zien, zijn de rijpe vruchten groen. Maar het is een soort groen dat fel afsteekt tegen het groen van de bladeren wanneer het wordt bekeken met het gezichtsvermogen van die lemuren. De studie, waaraan vorsers uit Duitsland en Canada deelnamen, werd gepubliceerd in het vakblad Biology Letters.

Hiermee wordt een eenvoudige veronderstelling bewezen: omdat planten niet kunnen bewegen, zijn ze veelal afhankelijk van dieren om hun zaden te verspreiden. Daarom verpakken de planten hun zaden in smakelijk fruit. De dieren eten de vruchten en lopen of vliegen naar een andere plek in het bos waar ze de zaden via hun ontlasting achterlaten. 

Dat systeem werkt enkel als de dieren de zaden eten wanneer die klaar zijn om geplant te worden, dus wanneer het fruit rijp is. Dat laten de planten aan de dieren weten door de kleur van de vrucht te veranderen wanneer die rijp is. Wetenschappers zien dat als een vorm van communicatie tussen plant en dier.

Het lijkt dan ook vanzelfsprekend dat planten zo evolueren opdat ze vruchten produceren met de kleur die dieren aantrekt. Alleen bleek die evolutietheorie niet makkelijk te bewijzen, zo bleek bij eerdere studies. Bovendien zijn er andere mogelijke verklaringen waarom vruchten bepaalde kleuren hebben. Misschien is het genetisch, en hebben alle planten van dezelfde familie vruchten van dezelfde kleur.

Eén van de obstakels bij eerder onderzoek was de vaststelling dat kleurzicht fel verschilt van dier tot dier en dat de meeste dieren kleuren anders zien dan wij, mensen. De Canadese bioloog Kim Valenta besefte dat en begon de kleur van vruchten te meten met een spectrometer die kleuren kwantificeert en vergelijkt. De fruitkleuren die door de spectrometer werden gemeten konden vervolgens vergeleken worden met het kleurzicht van verschillende dieren. Dat wordt al jarenlang onderzocht door professor antropologie en medische genetica Amanda Melin. Door het dna in zijn stoelgang te onderzoeken, kan zij nauwkeurig voorspellen hoe een dier kleuren ziet.

Teamleider Omer Nevo, van de universiteit van Ulm, besefte dat een plant best zoveel mogelijk verschillende dieren kan lokken om zaden te verspreiden. 

Hij en Valenta kwamen tot de vaststelling dat ze fruit onderzochten in verschillende regenwouden van gelijkaardige planten maar verschillende dieren. Hij werkte met lemuren in Madagaskar en bestudeerde de geuren en voedingswaarde van vruchten die in kleur variëren van dieprood tot blauw en paars tot wit. Valenta onderzocht vruchten die in de smaak vallen van apen, chimpansees en bavianen in Oeganda. Toen de twee de kleuren van de vruchten en het kleurzicht van de dieren in beide gebieden vergeleken, bleken die overeen te stemmen. 

De resultaten tonen volgens Nevo aan hoezeer dieren en planten op elkaar aangewezen zijn en hoe complex hun relaties zijn. Daaruit concludeert hij ook dat het heel belangrijk is dat we hele ecosystemen beschermen. "Eens je schade begint te berokkenen aan ofwel dieren of planten, riskeer je heel complexe netwerken van interactie te ontregelen".

De studie levert tevens de eerste bouwstenen tot een bewijsvoering voor de stelling dat fruit etende dieren de evolutie van vruchtenkleuren kunnen beïnvloeden, en dit in grote geografische gebieden.