Waarom houden blanke mannen van Trump? - Björn Soenens

Björn Soenens is Amerikawatcher bij VRT Nieuws.

“Als ik niet win, kunnen de dingen niet veranderen. Als ik niet win kan ’t gezond verstand niet terugkeren. Als ik niet win, kan het wapenbezit niet worden beschermd. We moeten dus winnen.”

Het zijn Trumps eigen, bijna apocalyptische, woorden en die klinken als een zoete belofte voor veel Amerikanen. De toon van Trump resoneert met een grote ontevredenheid over het heden, en een grote angst voor de toekomst. Trump lijkt te zeggen: ik of de zondvloed.

Heel veel van zijn kiezers beseffen dat Trump wellicht niet veel problemen kan oplossen, maar hij praat er tenminste over. Hij is de ultieme, eenzaam vechtende buitenstaander die belooft schoon schip te maken.

Dat Trumps tegenstanders hem onbeschoftheid en goor seksisme verwijten, lijkt hem enkel maar sympathieker te maken in de ogen van het blanke proletariaat. Trump geeft een koek op het bakkes van de gevestigde orde. En dat vinden zijn aanhangers fantastisch. Zij denken: de elite geeft geen zier om wat de gewone Amerikaan in het hartland denkt.

Trump is de underdog die zij zelf zijn, en wekt daarom grote sympathie op. Ze ervaren hem als de leider van het burgerlijk verzet. Zij willen hun land terug zoals het ooit was. Genoeg is genoeg.

Donald Trump trekt bij de lagere- en middenklasse een enorm vitale rancunestem aan. Een klasse die er ook écht redelijk belabberd aan toe is. Daarom zeggen ze ‘foert’, daarom voelen ze woede en rancune.

Ze zijn écht bang voor de dreiging van radicaal islamitisch terrorisme. Ze voelen de pijn van de nostalgie: eigenlijk verlangen ze terug naar een wereld die niet meer bestaat.

Ze ervaren al jaren aan den lijve de te grote inkomensongelijkheid tussen zijzelf en de elite in hun Lexus. Illegale immigranten ervaren ze – niet geheel onterecht – als een economische bedreiging, want ze zijn bereid om tegen een nog lager loon dan zijzelf te werken.

Als een miljardair als Trump de kampioen wordt van de gewone man, dan is er wellicht ook iets grondig mis met de democratische partij, die dat volk hoort te vertegenwoordigen. Dààrom heeft Clinton het zo lastig. Daarom keren vele Democratische arbeiders zich af van hun partij, omdat ze zich bedrogen voelen.

Dat is ook de reden waarom Bernie Sanders zo’n miljoenenaanhang kreeg tijdens de voorverkiezingen. Dààrom keren ook Republikeinse arbeiders zich af van de Republikeinse partijleiding, omdat ze het gevoel hebben dat ze niet krijgen waar ze recht op hebben.

Het is een opstand tegen een gebrek aan mooie vooruitzichten. De maatschappij stelt ongelooflijk veel Amerikanen teleur. Daarom willen zovelen de bestaande orde omverwerpen. Dààrom is Donald Trump de Uber van de Amerikaanse politiek.

Het nieuwe politieke fundamentalisme betekent eigenlijk geenszins dat oude conservatieve waarden herleven. Het extreme denken komt juist voort uit het feit dat de traditionele normen en waarden de laatste decennia in snel tempo zijn uitgehold. Juist die neergang zweept talloze Amerikanen op tot een hevige strijd om hun bedreigde, ijlende levensstijl te verdedigen.

Ook de verkiezing van Obama eind 2008 had het effect van een rode lap op een stier: een zwarte president die in de eerste plaats aan de macht kwam door de massale stem van de minderheden (de zwarten, de latino’s, de Aziaten).

Dat was een schok voor blank Amerika. Obama werd het symbool van een moeilijk verteerbare, kolkende verandering van de wereld. Het luidde het einde in van de blanke Amerikaanse wereldorde. Hoogleraar Robin Di Angelo van de Westfield State University in Massachusetts noemde dat vijf jaar geleden al ‘white fragility’, blanke kwetsbaarheid.

Hun statusangst is reëel: wit Amerika is zijn superieure status kwijt. Die realiteit is goed en wel doorgedrongen en verklaart voor een groot deel waarom de boodschap van Trump zo aanslaat. Ze zijn wanhopig, de laagopgeleide arme blanke Amerikanen: hun levensstandaard is ingestort.

In steeds groeiende mate sterven arme blue collar workers overigens door zelfmoord, drankmisbruik en drugs. Twee keer zoveel zelfdoding als bij hoogopgeleide blanken, vijf keer meer alcoholisme dan bij geschoolde blanken. Via Trump smeken ze eigenlijk dat een beetje naar hun lot wordt gekeken.

Blank zijn is in Amerika al een hele tijd geen garantie meer dat je – in tegenstelling tot alle anderen – aan je lot kunt ontsnappen. De opkomst van Trump valt dus samen met de neergang van blank Amerika, en dus ook voor een deel met de terugkeer van het racisme. Trump speelt op die manier de rol van wreker van de verdrukten.

De status van vooral de laagopgeleide blanke mannen is ondermijnd, door het verdwijnen van banen naar het buitenland, de komst van veel migranten, en – niet onbelangrijk in hun hoofden – de toenemende zelfstandigheid en het exponentieel toegenomen opleidingsniveau van vrouwen.

Verarmde blanke Amerikaanse mannen ervaren dat als een bedreiging. Bij FOX News heeft het fenomeen een naam: de wussyfication van Amerika (het samengaan van wimp en pussy). Amerika is in hun ogen een land van verwijfde ‘watjes’ geworden. Daarom is er dus dat verlangen naar de restauratie van klassieke Amerikaanse mannelijkheid. Trump is in deze het antwoord op het grote reservoir aan onvrede bij mannen.

De Republikeinse partijleiding beseft heel goed dat het Amerikaanse electoraat voor 53 procent uit vrouwen bestaat en neemt dus afstand van de vrouwonvriendelijke opmerkingen en levenswandel van hun eigen kandidaat Trump.

Alsof ze verwonderd zijn over Trumps seksisme. Ze zijn vooral opportunistisch en willen besmetting voorkomen. Het lijkt op een hypocriete paniekreactie van politici die vrezen voor hun eigen hachje.

Tot nog toe was de houding: Trump is afschuwelijk, maar zijn ideeën zijn wat Amerika nodig heeft. Bij veel media was de houding: Trump is slecht voor Amerika, maar fantastisch voor de kijkcijfers. Voor de trouwe trumpkiezers blijft The Donald de man die – net als zij – eenzaam tegen windmolens vecht, tegen hypocrisie, tegen het systeem en tegen politieke correctheid.
Wie straks ook president wordt, die golf van razernij en ontevredenheid zal niet snel wegebben.