Het was een moeilijke landing voor het vervangingsdossier van de F-16. Politieke controverse, een minister die in de problemen kwam, de top van de luchtmacht die een audit moest ondergaan, noem maar op. Nu dat allemaal achter de rug is, kan het echte werk beginnen: de toestellen effectief aankopen en alles wat daarbij komt kijken.

Dat moet je niet te licht nemen, blijkt uit een onderzoek van de Nederlandse Rekenkamer. Onze noorderburen kochten in 2013 al 37 stuks en zijn mede-investeerder in de ontwikkeling van het vliegtuig. Samen met hun Noorse collega’s hielden de ambtenaren alle facturen van januari 2017 tot juni 2018 tegen het licht. Ze stelden vast dat er in totaal 59 fouten stonden op 838 facturen. “Meer dan je zou mogen verwachten”, klinkt het in het eindrapport. Fouten die er vooral inslopen in het Pentagon. De procedures die ze daar hebben, zijn op zich toereikend voor het grote werk, maar worden niet altijd tot in de puntjes gevolgd. En ze vereisen nog wat handmatige berekeningen. Dan is een rekenfout snel gemaakt.

De Nederlandse defensie moest die fouten er uiteindelijk allemaal zelf uithalen. “De conclusie is dat de ministeries van de andere partnerlanden zelf de nodige maatregelen moeten nemen om te controleren of de facturen die ze ontvangen correct zijn.”

Onaangename verrassingen

Werk aan de winkel dus voor defensie, dat van de regering een potje van 4 miljard euro krijgt om de aankoop deftig af te ronden. En op veel steun van de Amerikanen moeten ze niet rekenen. De Rekenkamer stipt aan dat het Amerikaanse ministerie voor Defensie zijn auditrapporten pas vrijgaf na druk van Nederland en Noorwegen en na aanvullende afspraken tussen de minister van Defensie en de vliegtuigbouwers. De Belgische minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) heeft de defensiestaf alvast gevraagd contact op te nemen met hun Nederlandse collega’s om meer informatie te krijgen.

Oppositiepartij SP.A ziet in het rapport nog eens de noodzaak om ook bij ons het Rekenhof te betrekken bij de aankoop van de gevechtsvliegtuigen. Kamerleden Dirk Van der Maelen en Alain Top dienden opnieuw een resolutie in om dat voor elkaar te krijgen. “Dan sta je op het einde niet voor onaangename verrassingen”, zei Van der Maelen toen.