Kunnen de anonieme getuigenissen tegen Bart De Pauw gewaarborgd blijven?

De kamer van inbeschuldigingstelling van het hof van beroep in Antwerpen beslist op 23 november of de verzegelde omslagen met de anonieme getuigenissen over grensoverschrijdend gedrag van Bart De Pauw moeten worden geopend. De verdediging van Bart De Pauw heeft inzage gevraagd in de getuigenissen die tegen hem afgelegd werden bij de preventieadviseur van de VRT. De openbare omroep stopte vorig jaar de samenwerking met De Pauw, nadat verschillende getuigenissen waren opgetekend.

De strafpleiter John Maes heeft het in "Terzake" gehad over de gewaarborgde anonimiteit van getuigenissen bij een preventiedienst van een bedrijf. Vorig jaar maakte Bart De Pauw zelf bekend dat hij door mensen die met hem hebben gewerkt, beschuldigd werd van ongepast gedrag. De vrouwen die met hun verhaal naar de preventieadviseur van de VRT waren gestapt, wilden anoniem blijven en wensten ook geen gerechtelijk gevolg te geven aan hun verhaal.

Maar het parket opende autonoom een onderzoek, omdat belaging van personen sinds 2016 geen klachtmisdrijf meer is. De onderzoeksrechter deed een huiszoeking bij de VRT en nam de getuigenissen van de vrouwen mee voor onderzoek.

John Maes stelt dat mensen onmogelijk kunnen worden vervolgd enkel en alleen op basis van anonieme getuigenissen. "Het is ondenkbaar dat iemand vervolgd wordt voor belaging van iemand die onbekend is gebleven. Maar anonieme getuigenissen kunnen wel gebruikt worden om het profiel van de man te schetsen. Ik kan me voorstellen dat, wanneer het openbaar ministerie die anonieme getuigenissen wil gebruiken om het profiel van de man te schetsen, die persoon dat wil tegenspreken. De anonieme getuigenis is belangrijk, maar mag de verdediging niet op een extreme manier doorkruisen", zegt John Maes in "Terzake".

"Als het parket niet verder geraakt dan anonieme getuigenissen, kan er geen zaak zijn. Ik kan me niet voorstellen dat het openbaar ministerie, tegen de wet en de Europese rechtspraak in, een zaak gaat opbouwen met enkel anonieme getuigenissen. Dat lijkt mij onmogelijk."

Het beroepsgeheim voor de preventieadviseur is in de wet vastgelegd. "Onze wet kent de figuur van de preventieadviseur. De preventieadviseur heeft een vertrouwensfunctie. Een werknemer kan ernaartoe gaan met een melding of een verhaal en is gerustgesteld, want de preventieadviseur heeft een beroepsgeheim. Wat men zegt, kan men in vertrouwen zeggen. De wet is heel duidelijk. Een openbaar ministerie kan die verklaring niet gebruiken in een onderzoek, wanneer de persoon die de verklaring gedaan heeft, daar niet mee akkoord is. Men kan gerust zijn: het verhaal blijft in de vertrouwens­relatie tussen de werknemer en de preventieadviseur", aldus Maes. 

"Het bijzondere aan deze zaak is dat mensen van buiten de VRT ook verhalen hebben gedaan tegen de preventieadviseur. De vraag is of dat onder dezelfde vertrouwelijkheid valt zoals binnen het bedrijf, want het gaat om mensen van buiten het bedrijf."

"Ik kan mij voorstellen dat de wetgever daar geen rekening mee heeft gehouden. Het is een bijzondere situatie, dat mensen die met een bedrijf niets te maken hebben, naar de preventieadviseur van dat bedrijf stappen met hun verhaal."

"Alles hangt ervan af in welke setting de meldingen hebben plaatsgevonden. Ik weet niet wat de preventieadviseur van de VRT heeft gezegd tegen de dames van buiten de VRT die hun verhaal zijn komen brengen. Men heeft daar mijns inziens een risico genomen. Men had perfect binnen het productiehuis zelf een preventieadviseur kunnen aanstellen, tegen wie men het verhaal kon brengen. Wanneer men een verhaal anoniem wil brengen en men ook geen vervolging wenst, dan moet men uitkijken tegen wie men het vertelt. In welke omstandigheden moet het gebeuren? Is men zeker dat die persoon beroepsgeheim heeft? Dat is de issue hier."

John Maes vindt dat de VRT een risico heeft genomen met een meldpunt voor getuigenissen van grensoverschrijdend gedrag. "Wanneer je een verhaal brengt aan iemand die een zelf uitgeroepen vertrouwenspersoon is of een soort van meldpunt, kan dat helemaal niet wettelijk geregeld zijn. Dan loop je een risico. Dan is het alsof je het verhaal brengt aan je buurman, er is geen enkele vorm van bescherming. Dan kan de wens om anoniem te blijven of geen gerechtelijke vervolging te wensen, helemaal niet gerespecteerd worden. Het openbaar ministerie heeft, wanneer het over bijvoorbeeld belaging gaat, het recht om een autonoom onderzoek te openen. Men hangt niet af van een klacht van iemand."

Sinds 2016 is belaging geen klachtmisdrijf meer. "Dat heeft ermee te maken dat er sommige mensen die belaagd worden, te bang zijn om de klacht neer te leggen. Je hebt meteen het tegenovergestelde effect. Zij die niet wensen dat het gebeurt, kunnen toch in zo'n verhaal terechtkomen, zoals hier in het verhaal van Bart De Pauw."

De vraag tot inzage in de anonieme getuigenissen tegen Bart De Pauw komt van de verdediging van de televisiemaker. "Ik heb begrepen dat er nu een procedure hangende is voor het hof van beroep in Antwerpen. De kamer van inbeschuldigingstelling (KI) zal een oordeel moeten vellen over de vraag of de verzegelde enveloppe (met anonieme getuigenissen) waar tot vandaag niemand toegang toe heeft gehad, beschikbaar kan worden gesteld aan de verdediging. De KI zal moeten oordelen of de preventieadviseur in zijn hoedanigheid een beroepsgeheim heeft voor mensen buiten het bedrijf. Dat is een heel bijzondere situatie. Als het hof zegt dat er geen beroepsgeheim is, dan zal de verdediging toegang krijgen tot die stukken en dus weten wie wat gezegd heeft. Dat is niet wat de mensen dachten toen ze hun verklaring aflegden bij de preventieadviseur."

"Je kan nooit op grond van een anonieme getuigenis alleen veroordeeld worden. De wet is heel duidelijk. Een anonieme getuigenis kan, maar enkel als steunbewijs. Er moet veel meer materieel aan de hand zijn en bewijsbaar zijn. Dan kan een anonieme getuige bijkomend bewijs leveren."