Gynaecologe Marleen Temmermanschrikt er niet van dát er misbruik was in de ngo-wereld, wel dat ervan werd weggekeken. ‘Verantwoordelijkheid moet afdwingbaar zijn.’
9 februari 2018
Bij de Britse tak van de humanitaire ngo Oxfam breekt een misbruikschandaal uit. De betrokkenen worden ontslagen of stappen op, maar #oxfamgate slaat wonden in de sector.
Zes medewerkers van de Britse tak van de humanitaire organisatie Oxfam deden in 2010 een beroep op prostituees in Haïti, onthulde de Britse krant The Times. Ze werden ontslagen of stapten zelf op. Toch kreeg Oxfam kritiek, met name omdat de ngo Roland Van Hauwermeiren, de Belg die de Haïtiaanse missie leidde en prostituees uitnodigde, een ‘zachte exit’ gunde.
Professor gynaecologie Marleen Temmerman, die onder meer bij de Verenigde Naties en de Wereldgezondheidsorganisatie werkte rond vrouwenrechten, schrok niet van het misbruik op zich, maar wel dat ervan werd weggekeken. ‘Net omdat we met kwetsbare mensen en vooral vrouwen werken, is de sector zo gevoelig voor machtsmisbruik. In grote armoede en ongelijkheid wordt seks jammer genoeg een economisch product. Maar dat klachten zo vaak werden weggelachen of genegeerd, is veel minder te verklaren en al helemaal niet aanvaardbaar.’
De sector is erg gevoelig. Een schandaal kost meteen giften.
U werkt al lang in de ontwikkelingssamenwerking. Hebt u zelf misbruik gezien?
Marleen Temmerman: Zeker, en ik trad er altijd tegen op. Ik probeerde ook altijd het gerecht zijn werk te laten doen. Het blijft belangrijk om samen te werken met lokale instanties.
Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD) verplichtte zijn diensten en de ngo-sector een ethische code op te stellen en een meldpunt en opleidingen rond integriteit te organiseren. Een goede zaak?
Temmerman: Absoluut. Het is verstandig dat hij een praktisch kader oplegt dat de ngo’s zelf moeten invullen. Ik ben wel benieuwd naar de afdwingbaarheid. Kijk naar het Amerikaanse Guttmacher Institute, dat werkt rond de reproductieve rechten van meisjes en vrouwen. Daar stapte de vicepresident op na een misbruikgeval, hoewel haar geen directe schuld trof. Dat moet het charter van minister De Croo kunnen: verantwoordelijkheid afdwingen. Zodra de oorzaken van machtsmisbruik zijn blootgelegd, is de cruciale volgende stap de straffeloosheid aanpakken. En niet enkel in Afrika of India, maar ook in België. Ook bij ons wordt maar een minderheid van de seksuele misdrijven aangegeven, en daarvan wordt maar een minderheid vervolgd en bestraft.
Was dit schandaal een klap voor humanitaire werkers?
Temmerman: Natuurlijk kwetst dit. De sector is erg gevoelig. Een schandaal kost je meteen giften. Maar we veren ook altijd weer op. Ook met Oxfam komt het goed, het is een goede organisatie. Het was hoe dan ook een zwaar jaar voor ngo’s, met soms hevige botsingen met politici over migratie en Donald Trump die een deel van de Amerikaanse ontwikkelingssamenwerking drooglegde.
U ging dit jaar met emeritaat, maar wilt verder strijden voor vrouwenrechten. Hoe?
Temmerman: Hela, ik ben enkel aan de UGent met emeritaat gegaan! Aan de Aga Khan University in Nairobi leid ik een centrum dat zich inzet voor gezondheid en rechten van vrouwen en kinderen in Oost-Afrika. Het is een langzaam proces, maar we gaan vooruit.
