We stonden dit jaar opnieuw langer in de file, maar de fiets is wel steeds vaker een alternatief voor de auto

Het is geen verrassing: de filedruk op de Belgische hoofdwegen blijft stijgen. Vooral tijdens de daluren (10 - 15 uur) staan we langer aan te schuiven. Afgelopen jaar stonden we maar liefst 1.588 uur of 66 volle dagen in files van meer dan 100 kilometer. Dat is 8 dagen meer dan in 2017. Ook in de drie jaren daarvoor lag het aantal uur met een filelengte groter dan 100 kilometer telkens lager. 

Van extreem lange files bleven we wel beter gespaard. In 2018 was er slechts gedurende 5 uur meer dan 400 km file en dat is opvallend minder dan in 2017. Dat heeft onder meer te maken met het droge jaar 2018: regen en sneeuw staan doorgaans garant voor zware spitsen, maar dat bleef afgelopen jaar dus relatief beperkt.

De tabel hieronder laat voor de periode van 2011 tot 2018 zien hoeveel uur de totale filelengte  in België boven een bepaalde waarde geregistreerd werd.

Waar komt die toegenomen drukte in de daluren vandaan? Pendelaars die dat willen of kunnen, stellen hun autorit uit tot na de spits en combineren dat vaak met een uurtje telewerk, vroeg op de dag. Flexibele werkvormen bij bedrijven maken dat mogelijk. Dat leidt vooral tot drukkere “randen van de spits”, bijvoorbeeld tussen 9u en 10u30. En door de vele deeltijdse banen in onze economie zijn pendelaars lang niet alleen meer tijdens de ochtend- én avondspits onderweg.  

En dan is er ook nog een "seizoenseffect". 2018  was niet alleen een droog jaar, maar kende ook een zeer warme lente en zomer. Dat brengt doorgaans veel vrijetijdsverkeer met de auto op gang. Als we op weg zijn in de vrije tijd, dan is dat vooral na 10 uur 's morgens.

Veel mensen zijn de lange files naar de grotere steden gewoon beu en zoeken vaak uit pure noodzaak naar andere oplossingen. Een onderzoek van de FOD Mobiliteit en Vias naar het woon-werkverkeer toont aan wat er aan de hand is: in 2010 gebeurde 70% van de woon-werkverplaatsingen met de auto. Dat is de voorbije jaren gedaald, naar 56% in 2016. We staan vooral in de file rond de grote steden. Net de mensen die daar wonen en werken, zoeken alternatieven. 

De grote winnaar in het verhaal is de fiets. Zeven jaar geleden gebeurden 7% van de woon-werkverplaatsingen met de fiets, in 2016 was dat al 16%. Al zit ook deelmobiliteit in de lift: met deelauto’s, deelfietsen en deelsteps is het makkelijker om vervoersmiddelen te combineren en niet langer je hele traject met de auto af te leggen. 

Ook veel pendelaars plannen hun autorit voor of na de spits, maar dat is niet de enige reden waarom er in de daluren meer files staan. Door de economische en demografische groei zijn er simpelweg meer mensen en goederen onderweg.  Er rijden elk jaar meer auto's op de weg, maar die toename is bescheiden. Maar omdat onze wegen al zo verzadigd zijn, is zelfs die beperkte toename erg voelbaar. 

En opvallend: het aantal ingeschreven personenwagens in België stijgt nog elk jaar. Maar het totale aantal kilometers dat we met die auto’s afleggen, is de afgelopen jaren redelijk constant, namelijk 83 tot 84 miljard kilometer. Dat betekent dat de Belg per auto op jaarbasis dus gemiddeld minder kilometers aflegt. In 2017 bedroeg het gemiddelde 14.770 km, in 2009 was dat nog 15.867 km. Dat kan wijzen op een bewuster gebruik van de auto. De relatief hoge brandstofprijzen spelen wellicht ook mee.

Logistieke bedrijven en pakjesbezorgers vermijden al langer de drukste uren van de dag om niet te veel tijd in de file te verliezen. Dus verplaatsen ook zij zich bij voorkeur in de daluren. De gemeten vrachtbewegingen op de weg stijgen ook elk jaar.  Er wordt ook niet noodzakelijk meer vervoerd, maar door e-commerce ("vandaag bestellen, morgen geleverd") rijden er wel meer bestelwagens om dezelfde hoeveelheid goederen te vervoeren. 

Er zijn in België zowat 750.000 bestelwagens ingeschreven. In de periode van 2003 tot 2017 steeg het aantal afgelegde kilometers met  bestelwagens met maar liefst 45 procent. Die toename heeft niet alleen te maken met e-commerce maar ook met de kilometerheffing voor vrachtwagens: bestelwagens hoeven die momenteel niet te betalen.

Een jaaroverzicht kan niet zonder lijstjes: wanneer stonden we in het afgelopen jaar het langst in de file? Vooral in de maand maart schoven we met zijn allen aan. 4 van de 10 piekmomenten werden in die maand opgetekend en dat kwam vooral door barre weersomstandigheden met veel neerslag en winterse buien. Door ijzel en sneeuw stond er op vrijdag 2 maart 590 kilometer file tijdens de avondspits.

Bij erg warm weer stappen we blijkbaar ook vaak in de auto. Donderdag 19 april was de warmste 19e april ooit. Veel mensen namen een snipperdagje en gingen vroeg op pad. Dat veroorzaakte de hele dag files op de weg. Dat was zelfs tijdens de ochtendspits (400 km file) al voelbaar.

bekijk hieronder Hajo Beeckman in "Het Journaal"