Rika Ponnet: “Kunnen we scheiden eindelijk niet langer als een persoonlijk falen zien?”

In dit stuk -uit haar recent verschenen boek-  houdt Rika Ponnet een vurig pleidooi om scheiden niet langer als een persoonlijk falen te zien. 

“Een aantal jaren geleden kwam er op een lezing een vrouw naar me toe die aangaf dat Blijf bij mij voor haar van grote betekenis was geweest. ‘Dankzij dit boek ben ik gescheiden’, zei ze trots. ‘Het hielp me om de meest noodzakelijke stap in mijn leven te zetten. We zijn nu allebei gelukkiger en ook met de kinderen loopt alles goed.’ Nadien kreeg ik dat ‘compliment’ nog een aantal keren en telkens opnieuw vond ik dat bevreemdend. Mensen helpen om tot verbinding te komen, een geliefde te vinden, is immers nog altijd de rode draad in mijn carrière. Maar het confronteerde me ook met mijn eigen moreel denkkader. Kan ik scheiden werkelijk en oprecht als een goede keuze waarderen? Vandaag zeg ik ja. Meer nog, scheidingen en relatiebreuken ben ik beginnen te zien als een keuze waarbij het verlangen naar verbondenheid, dat niet meer ingevuld raakt of zal raken, een uitweg zoekt en vindt. Het is een noodzakelijke afslag op het pad dat we niet meer kunnen bewandelen. We stappen in relaties vanuit een graag zien, vanuit het verlangen om ons seksueel, psychologisch en emotioneel verbonden te voelen. 

Bijgevolg stappen we er ook uit als dat niet langer zo is. Alle andere motieven die vroeger de boventoon voerden, zoals economische, sociale en religieus-morele, spelen nog in veel mindere mate een rol. Blijven uitgaan van de maakbaarheid van relaties heeft dan ook iets pervers. Het zadelt ons op met een schuldgevoel over zaken waar we in wezen geen controle over hebben. Hoe weten we immers dat wat we vandaag voelen voor iemand, binnen tien jaar nog intact zal zijn? In dat licht zijn huwelijksbeloften ‘onrealistisch’: zweren om te blijven in goede en kwade dagen of om de ander te respecteren, ja, maar de belofte om altijd van je partner te houden? Hoe kunnen we beloven wat we in de toekomst zullen voelen? Kunnen we scheiden dan eindelijk niet langer als een persoonlijk falen zien? Kunnen we ineens ook stoppen met al de kort-door-de-bochtanalyses? Mensen gaan niet te snel uit elkaar. Ze verwachten niet te veel. Ze hebben er niet te weinig voor over. Scheiden is zo goed als altijd een lang en moeilijk proces. Niemand trouwt om te scheiden, niemand start een relatie om hem te verbreken. We gaan niet uit elkaar omdat we denken ons te kunnen ‘verbeteren’, of omdat we denken dat het gras elders groener is. Vertrekken doen we alleen als we tevergeefs alles geprobeerd hebben, diepongelukkig zijn en er geen andere optie meer rest. Wat er achter die beslissing schuilgaat en hoe die aanvoelt, als alle puzzelstukken op de relatietafel zijn gelegd, weet alleen het koppel. Het is altijd een pijnlijke, maar voor hen noodzakelijke en gerechtvaardigde keuze. En neen, dit is geen naïef pleidooi. Ik weet als geen ander, na al die jaren en verhalen, wat de impact van een relatiebreuk is op het leven van alle betrokkenen. Ook onderzoek wijst ons daar telkens weer op. 

Uit dat alles probeer ik vooral te distilleren wat gelukkig, optimaal scheiden kan inhouden. Het lijkt me ook niet meer dan logisch dat we dit eveneens maatschappelijk doen en naast het ondersteunen van wie blijft, we evenveel investeren in het bijstaan van wie weggaat. Het zou een enorme winst zijn, als we huwen en verbinden, scheiden en breken, niet zouden zien als een persoonlijke mislukking, maar als uitingen van ons verlangen om te houden van. Ik houd dit pleidooi vaak op lezingen en telkens valt het me op hoe bevrijdend dit voor velen is. Mijn bijdrage in het relatieverhaal van anderen bekijk ik tegenwoordig ook fundamenteel anders. Het gaat om mensen een gevoel van competentie te geven in de liefde, de wegen die ze bewandelden te valideren als een uiting van hun verlangen naar liefde, hen te bevestigen in hun ambitie om liefde te mogen ervaren, deel te mogen zijn van een relatie waarin die liefde centraal staat.”