Kijk op 2019: het jaar van de waarheid voor het Verenigd Koninkrijk?

Al bijna drie jaar worstelt het Verenigd Koninkrijk met de geplande uitstap uit de Europese Unie. Maar op 29 maart 2019 om middernacht is het eindelijk zover. Althans, als alles verloopt zoals gepland.Ā  Want de weg naar de brexit zit nog vol bochten en putten.Ā 

analyse
Veerle De Vos
Veerle De Vos is expert Aziƫ, Groot-Brittanniƫ en Ierland voor VRT NWS.

"41 jaar woon ik al in het Verenigd Koninkrijk", zei professor psychologie Emmy van Deurzen mij in oktober in Londen. "Maar sinds het referendum is alles anders geworden. Hoewel ik getrouwd ben met een Brit en hier mijn hele leven heb uitgebouwd, hoor ik hier niet meer thuis. Dat isĀ heel erg pijnlijk. Dit land is heel plots en heel scherp veranderd."Ā Ā 

Met een vrolijk muziekje en foto's van succesvolle mensen, waarschuwt het ministerie van binnenlandse zaken Europese burgers dat er binnenkort een einde komt aan hun privileges. Vanaf 30 maart zullen ze een aanvraag moeten indienen om in het land te mogen blijven. En daar hangt een prijskaartje aan vast: 62 pond voor volwassenen, 32,5 pond voor kinderen onder de 16.Ā Ā 

De brexit heeft van het Verenigd Koninkrijk een tot op het bot verdeeld land gemaakt.Ā  Stedelingen staan er tegenover plattelandsbewoners,Ā  hoopopgeleiden tegenover laagopgeleiden, Britten tegenover EU-burgers. Schotland en Noord-Ierland - waar een meerderheid tegen de brexit stemde - tegenover Engeland en Wales. Maar de barst loopt ook dwars door de politieke partijen, zowel door de conservatieve Tory's als door oppositiepartij Labour, en zelfs door families.Ā 

Intussen beleefde het Verenigd Koninkrijk een sombere eindejaarsperiode. Bedrijven treffen voorbereidingen op een 'no deal' scenario, farmaceutische bedrijven leggen een noodvoorraad medicijnen aan.Ā  Zelfs de meest positieve scenario's voorspellen een inkrimping van de Britse economie.Ā  En de belangrijkste vraag: "Stapt het VK op 30 maart uit de EU?" is nog niet beantwoord.Ā  Hieronder alle stappen en mogelijke uitkomsten nog eens op een rijtje.Ā 

1. Wanneer stapt het Verenigd Koninkrijk precies uit de Europese Unie?

Op 29 maart om middernacht (23 uur Britse tijd) is het Verenigd Koninkrijk - Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland - niet langer lid van de Europese Unie. Toch verandert er in de praktijk niet meteen iets, want er is nog een overgangsperiode voorzien tot 20 december 2020. In die periode moeten het VK en de EU een nieuwe handelsrelatie uitwerken. Omdat het twijfelachtig is dat die einddatum gehaald wordt, is er in het ā€œWithdrawal Agreementā€ ā€“ zeg maar het echtscheidingsakkoord of brexitakkoord ā€“ voorzien dat die periode verlengd wordt. Al die tijd blijft alles bij het oude, maar is het VK geen lid meer van de club.

2. Wat moet er in de tussentijd nog gebeuren?

Het Britse parlement moet dat ā€œWithdrawal Agreementā€ nog goedkeuren, die stemming staat nu gepland voor de week van 14 januari. In dat akkoord staat hoeveel het Verenigd Koninkrijk de EU nog schuldig is (bijna 40 miljard pond), hoe de rechten van Europeanen in het VK en Britten in de EU gevrijwaard worden en hoe vermeden wordt dat de Ierse grens (een toekomstige buitengrens van de EU) opnieuw een ā€œhardeā€ grens wordt met grenswachten en controles. Over dat laatste punt, de zogenaamde ā€œbackstopā€ of "vangnet" is het langst gebakkeleid. Dat akkoord is door de Britse regering goedgekeurd op 14 november (verschillende leden van de regering namen uit protest ontslag) en door de Europese Raad op 25 november.

3. Wat kan er nog foutlopen?

Het Britse parlement kan het brexitakkoord verwerpen. Een harde kern van de conservatieve partij van May vindt het akkoord te ā€œsoftā€ omdat het Verenigd Koninkrijk te dicht bij de EU zal blijven aanleunen en dus niet in staat is om echt een onafhankelijke koers uit te zetten. Ook de DUP, de Democratische Unionisten van Noord-Ierland die gedoogsteun geven aan het minderheidskabinet van May, willen de Noord-Ierse ā€œbackstopā€ uit het akkoord. Een groot deel van de parlementsleden van oppositiepartij Labour zijn tegen omdat ze eigenlijk in de Unie willen blijven of omdat ze nieuwe verkiezingen willen afdwingen. Ook de Liberaal-Democraten, de Groenen, de Schotse nationalisten zeggen dat ze tegen zullen stemmen. Premier May zal dus nog heel wat overtuigingskracht aan de dag moeten leggen om aan een meerderheid te raken. Een eerdere stemming in december heeft ze last-minute afgelast omdat ze besefte dat ze de stemming zou verliezen.Ā  (lees verder onder de foto)

Brits premier May moet in januari opnieuw naar het parlement met haar brexitakkoord.
Copyright 2018 The Associated Press. All rights reserved.

4. Wat gebeurt er als het parlement in januari het brexit-akkoord afwijst?

Dan is het risico reĆ«el dat er een ā€œno-dealā€ brexit plaatsvindt, dan valt het VK zonder afspraken uit de Europese Unie. Er is dan ook geen overgangsperiode voorzien. Van de ene dag op de andere gelden de Europese regels dan niet meer aan de overkant van het Kanaal. Wat er dan precies zal gebeuren durft niemand echt te voorspellen. Het bedrijfsleven waarschuwt voor pijnlijke gevolgen, zowel in het VK als bij ons. Maar de aanhangers van een ā€œharde brexitā€ sussen dat het allemaal zoā€™n vaart niet zal lopen. Het VK kan de echtscheidingsrekening dan laten vallen en handeldrijven gebeurt dan volgens de regels van de Wereldhandelsorganisatie. Maar nu al staat vast dat het vrachtvervoer over het kanaal met veel vertraging zal verlopen en dat er lege rekken en bevoorradingsproblemen zullen zijn.Ā 

5. Kan het Verenigd Koninkrijk nog terugkomen op die beslissing?

Ja, dat kan. Het Europees Hof van Justitie heeft bepaald dat het Verenigd Koninkrijk zelf mag beslissen om ā€œartikel 50ā€, het mechanisme om de uitstapprocedure te beginnen, nog te herroepen. Verschillende parlementsleden en burgerbewegingen vragen een tweede referendum, ze vinden dat de Britse burgers de volledige omvang van de uitstap in juni 2016 niet konden inschatten. Maar May heeft al gezegd dat zoā€™n tweede referendum er niet komt omdat de Britten anders hun geloof in de democratie zouden verliezen. Harde aanhangers van ā€œLeaveā€ waarschuwen dat ze in dat geval massaal de straat zullen opkomen.Ā 

6. Zal het ā€œOnverenigd Koninkrijkā€ deze verdeeldheid overwinnen?

Veel hangt af van de manier waarop de brexit zal gebeuren. Als dat gebeurt zonder akkoord is de kans reĆ«el dat de Schotten een tweede onafhankelijkheidsreferendum op poten willen zetten. Ook in Noord-Ierland denken steeds meer mensen dat een hereniging met de Ierse Republiek in dat geval een betere toekomst biedt. Als de brexit op een ā€œordelijke manierā€ verloopt, is die kans kleiner. Maar of de breuklijnen in de Britse samenleving daarmee meteen zullen verdwijnen, is hoogst onzeker. Ook de Britste koninging Elisabeth leek dat in haar kerstboodschap te beseffen:Ā 
(lees verder onder de foto)

Achter de schermen woedt intussen een bittere strijd over welke kant het Verenigd Koninkrijk na de brexit op moet gaan. Conservatieve voorstanders van een harde brexit dromen luidop van een land waar bedrijven nauwelijks belastingen moeten betalen, een land met een privaat ziekteverzekeringssysteem zoals in de VS. Jeremy Corbyn, de leider van Labour, hoopt dan weer hij het Verenigd Koninkrijk, zonder bemoeienis van de EU, een radicaal linkse koers kan laten varen.Ā  Ook voor hen wordt 2019 het jaar van de waarheid.

Meest gelezen