AFP or licensors

Hoogspanning in Congo na de verkiezingen: wat is "de waarheid van de urnes"?

De Onafhankelijke Kiescommissie in Congo (CENI) treuzelt met de bekendmaking van de resultaten. Voorzitter Corneille Nangaa zit duidelijk met een imago-probleem. Want het lijkt er steeds meer op dat de "waarheid van de urnes" niet de waarheid van het regime-Kabila is. Wat nu?  

analyse
Katrien Vanderschoot
Katrien Vanderschoot is journalist op de buitenlandredactie van VRT NWS, gespecialiseerd in Afrika.

Het kwam op z'n minst een beetje potsierlijk over, toen zondagavond de woordvoerder van presidentskandidaat Emmanuel Ramazani Shadary met grote stelligheid beweerde dat die de meeste stemmen had binnengehaald. Hij baseerde zich op wat de waarnemers van de coalitie van Shadary, FCC, hadden verzameld aan kiesmateriaal.

De verklaring kwam enkele uren nadat de onafhankelijke kiescommissie CENI had aangekondigd dat er nog maar 53 procent van de stembrieven was verwerkt en dat er geen voorlopige uitslagen zouden worden vrijgegeven tot het hele resultaat er zou zijn. 

Die verklaring kwam enkele dagen nadat de CENCO, de Congolese Bisschoppenconferentie, die zelf op de verkiezingsdag van 30 december 40.000 waarnemers op het terrein had, gezegd had dat ze de naam van de winnaar wel kende - lees: oppositiekandidaat Martin Fayulu - maar die niet wilde prijsgeven om niet subjectief over te komen. 

Wat wil dat spectrum aan tendenzen eigenlijk zeggen? Wie heeft er gewonnen op 30 december? Officieel hebben we er het raden naar. 

AFP or licensors

Misrekening

Het is duidelijk dat de voorzitter van de onafhankelijke kiescommissie erg gewrongen zit met de stand van zaken. De CENI heeft de voorbije maanden herhaaldelijk het etiket van 'marionet van het Kabila-regime' gekregen. Precies dat regime heeft zich in de aanloop naar de verkiezingen erg vergist. Het dacht een makkelijke overwinning binnen te halen door voormalig minister van Binnenlandse Zaken en absolute Kabila-getrouwe Emmanuel Shadary naar voren te schuiven.

Maar dat was zonder de populariteit van Martin Fayulu gerekend. Die outsider en politieke nieuwkomer kon met zijn charisma en met de financiële en politieke steun van de uitgesloten kopstukken Moïse Katumbi en Jean-Pierre Bemba een groot deel van de moegetergde bevolking achter zich krijgen. Verstoorde meetings, intimidatie, gesjoemel, het maakte Fayulu en zijn coalitie Lamuka alleen maar sterker. 

Dilemma

Daar staat de kiescommissie nu: ze schuift de hete aardappel voor zich uit. Er zijn berichten over telbureaus waar de medewerkers van de kiescommissie erg hun best doen om zo traag mogelijk te werken. Er zijn stemmen die waarschuwen voor manipulatie, zoals onze eigen minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR),  gisteren in "De ochtend" op radio 1.

Ik vrees voor manipulatie. De kiescommissie moet zo snel mogelijk, deze week nog, de naam van de winnaar bekend maken, ook als dat niet de winnaar van de meerderheid zou zijn.
Didier Reynders, minister van Buitenlandse Zaken

Als de Congolese kiescommissie zou toegeven dat Fayulu heeft gewonnen, dan zou dat een serieuze afknapper zijn en een heel beschamende situatie.  Als ze Shadary tot winnaar uitroept, dan is de kans op zware rellen heel groot. Elke Congolees weet immers voor wie hij of zij gestemd heeft en als we de enige bronnen die er nu zijn - de Kerk en een burgerplatform - moeten geloven, dan is dat zeker niet de kandidaat van de meerderheid. 

Hoe liggen de kaarten?

Laten we even teruggaan naar het begin van de campagne. President Kabila toverde zijn 'opvolger' Shadary uit zijn hoed op 8 augustus. Wat later verzamelden de kopstukken van de oppositie in Brussel en daarna in Genève. Ze zouden daar Martin Fayulu als hun voorman aanduiden. Een goede zet, zo leek het wel. Maar de dag erop al scheurden Félix Tshisekedi en zijn 'running mate' Vital Kamerhe zich af van dat eenheidsblok. Net wat het Kabila-kamp had gehoopt. De oppositie uit elkaar spelen is een beproefde strategie om zelf de meeste kans te maken.  

Vandaag, nu de kandidaat van Kabila het pleit duidelijk niét lijkt te beslechten, probeert de buitenwereld te achterhalen wat er zich achter de schermen afspeelt. Ondanks het gebrek aan informatie - het internet ligt al dagen plat - melden verschillende bronnen dat er gesprekken aan de gang zijn tussen president Kabila en Félix Tshisekedi en Vital Kamerhe. Is dat het plan B? Zal Kabila Shadary laten vallen en Tshisekedi met allerlei politieke beloftes kneden naar zijn wil?

Het is voorbarig om nu al conclusies te trekken, maar Tshisekedi zelf liet zich in een interview met de krant Le Soir bijzonder verzoenend en zelfs lovend uit over Kabila. Hij zei dat Kabila "niets te vrezen heeft" en gaf hem al uitzicht op een post als speciale ambassadeur. Dat doet denken aan zijn vader Etienne Tshisekedi. Die is onder president Mobutu als oppositieleider ook al eens gezwicht voor de verlokking van het premierschap. 

Abel Kavanagh MONUSCO

Wat doet het buitenland?

Ook dat is een groot verschil met de twee vorige verkiezingen in Congo. Het buitenland, met name de Europese Unie, de Verenigde Staten en zelfs de Verenigde Naties: wat hebben ze nog in de pap te brokken? Wat kunnen ze meer doen dan wat roepen van aan de zijlijn of dan een handvol soldaten naar een buurland sturen? De frustratie is groot. Op enkele tientallen afgevaardigden van de Afrikaanse Unie na, heeft niemand waarnemers mogen sturen om de stembusgang in de gaten te houden. De mist over het verloop van de verkiezingen is nog dikker gemaakt omdat buitenlandse journalisten nauwelijks welkom waren én het internet werd geblokkeerd. Minister Reynders zei dat de 40.000 waarnemers van de Congolese Kerk méér betrouwbaar zijn dan de medewerkers van de kiescommissie. Dat wil al wat zeggen. 

Maar wat kan België meer doen dan een paar waarschuwingen geven? Zelfs als tijdelijk lid van de VN-Veiligheidsraad is er blijkbaar niet veel mogelijk. De Veiligheidsraad heeft na een briefing vorige vrijdag gisteravond nog eens vergaderd zonder conclusies of aanbevelingen te formuleren. Ze wacht de uitslag af. En dat terwijl in Congo de grootste VN-vredesmissie van de wereld is gelegerd. Een tandenloze missie, zo blijkt nog maar eens...

De urne van de waarheid

Hoe groot ook de empathie mag zijn van mensen die de situatie met een bang hart gade slaan, alleen de Congolezen zelf hebben het recht en de verantwoordelijkheid om deze verkiezingen tot een goed einde te brengen. Alleen de Congolezen zelf hebben hun stem uitgebracht in een urne ergens in het land. In die urne zit de waarheid en hopelijk komt die een van de volgende dagen aan het licht. 

Meest gelezen